"Không chỉ là công nghệ, mà là chủ quyền"

Từ hội nghị Diên Hồng về bán dẫn đến liên minh Âu Lạc về AI, dường như ông có một sự ưu ái đặc biệt khi gắn các dự án công nghệ lớn với những dấu ấn lịch sử dân tộc. Phải chăng đây không chỉ là một sự trùng hợp, thưa ông?

Ông Trương Gia Bình: Chúng ta cứ quan sát các cuộc chiến trên thế giới. Có những cuộc chiến mà họ muốn hủy diệt. Chúng ta nhìn thấy bối cảnh đó và cuộc chiến này, cuộc chiến cuối cùng, là cuộc chiến về công nghệ, đặc biệt là AI.

Nhìn vào cuộc chiến đó, chúng ta phải tự lo cho tương lai của đất nước. Chúng ta phải trở thành một cường quốc AI. Muốn giữ được nền độc lập tự do mà cha ông đã đổ xương máu, chúng ta phải làm như vậy. Chúng ta không chỉ muốn độc lập tự do, mà còn muốn bảo tồn nét đẹp của ngôn ngữ, văn hóa và phương thức sống của Việt Nam. Tất cả đều nằm trong AI. Cho nên, nhiệm vụ này thực sự lớn lao.

Hơn thế nữa, AI Việt không chỉ nhuần nhuyễn văn hóa Việt Nam mà còn giúp người Việt trở nên hùng mạnh.

Khi ông nói rằng AI có thể giúp người Việt "hùng mạnh", điều đó gợi lên một viễn cảnh đầy tham vọng. Vậy cụ thể, liên minh AI Việt Nam được xây dựng với mục tiêu và định hướng chiến lược như thế nào để hiện thực hóa tầm nhìn đó?

Ông Trương Gia Bình: Chúng ta đều hiểu, AI quyết định vị thế của các quốc gia trên bản đồ thế giới. Vì vậy, nếu Việt Nam muốn sánh vai với các cường quốc như Bác Hồ đã nói, AI của chúng ta phải sánh vai được với các cường quốc. Nó phải được ứng dụng trong toàn bộ các vấn đề về xã hội, kinh tế, chính trị của đất nước.

AI Âu Lạc phát triển mô hình của người Việt để có thể ứng dụng vào tất cả lĩnh vực.

Hướng tới "AI bình dân"

Ông nhấn mạnh việc "phát triển mô hình của người Việt". Vậy, đâu là điểm khác biệt cốt lõi, là “bản sắc Việt” mà Liên minh AI Âu Lạc sẽ tạo ra so với các mô hình ngôn ngữ khác trên thế giới?

Ông Trương Gia Bình: Liên minh AI Âu Lạc là công sức không chỉ của một số công ty hay trường học, mà là sự tập hợp lực lượng của cả nước về AI. AI Việt liên quan đến chủ quyền quốc gia, việc bảo vệ độc lập, tự do và chủ quyền của đất nước. Đây là vấn đề có vai trò đặc biệt quan trọng, là của toàn dân.

Ông vừa nhắc đến "toàn dân". Điều này gợi nhớ đến khái niệm "bình dân học vụ" trong lịch sử. Phải chăng, dấu ấn mà Liên minh muốn để lại trong 5 năm tới chính là việc tạo ra một phong trào "AI bình dân", nơi mọi người dân Việt Nam đều có thể tiếp cận và làm chủ công nghệ này?

Ông Trương Gia Bình: Tại FPT, chúng tôi đã đặt cược tương lai của tập đoàn vào AI. Chúng tôi nghĩ rằng đất nước mình cũng có thể làm điều tương tự. Nghĩa là, đây không phải là câu chuyện của một công ty hay một nhóm người nào đó, mà chúng ta sẽ phải nói đến "bình dân AI".

Toàn bộ thanh thiếu niên Việt Nam đều nắm bắt AI, các nhà lãnh đạo cũng nắm bắt AI. Chúng ta là một mặt trận của cả nước, vì vậy nó mang màu sắc mà chúng ta đã làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám và những chiến thắng trong các cuộc chiến tranh nhân dân. Đây chính là sinh khí của AI ngày hôm nay, chúng tôi nghĩ như vậy.

Bài học từ quá khứ

Để hiện thực hóa một tầm nhìn lớn như vậy, chắc chắn cần một kế hoạch hành động cụ thể. Ông có thể chia sẻ về phương thức hoạt động của liên minh trong thời gian tới để biến những mục tiêu đó thành hiện thực?

Ông Trương Gia Bình: Tôi dự đoán, nó sẽ có một văn phòng. Kinh nghiệm của tôi cho thấy, dù là Vinasa hay doanh nghiệp trẻ, văn phòng phải giỏi, phải có những người chuyên nghiệp. Đó là điều đầu tiên, để kết nối tất cả thành viên.

Thứ hai, sẽ có một nhóm thường trực. Nhóm này có thể sẽ quyết định những công việc cần làm. Họ sẽ họp, chậm nhất là một tháng một lần. Tại đó, họ sẽ thảo luận và phân công công việc cụ thể: ai làm, tiến độ đến đâu và thời hạn hoàn thành.

Ngoài nhóm thường trực chỉ đạo, có thể sẽ có các nhóm tác nghiệp chuyên môn, ví dụ như nhóm về data, mô hình, hạ tầng, ứng dụng, nền tảng... Các nhóm này sẽ được thành lập khi có nhu cầu phát sinh. Có thể có cả bộ phận đào tạo để trang bị cho các doanh nghiệp, các trường học những công cụ cần thiết để nhanh chóng triển khai và phổ cập AI.

Nhìn lại quá khứ, FPT đã có những "bài học xương máu" khi tiên phong trong lĩnh vực xuất khẩu phần mềm. Những kinh nghiệm quý báu đó sẽ được áp dụng như thế nào để Liên minh AI lần này không đi vào "vết xe đổ"?

Ông Trương Gia Bình: Trong hội nghị Diên Hồng về bán dẫn vừa rồi, chúng tôi có rút ra một bài học: một được, hai mất. "Được" là chúng ta đã quyết tâm đi ra toàn cầu và Việt Nam đã trở thành quốc gia số hai thế giới về phát triển phần mềm cho thị trường quốc tế.

Nhưng "hai mất", thứ nhất là mất thời gian. Rất nhiều công ty đã không tin. Đến khi lợi nhuận từ xuất khẩu phần mềm của FPT vượt cả doanh thu của công ty phần mềm lớn nhất trong nước, lúc đó các công ty khác mới tin rằng đây không phải là một chiêu trò.

Cái lỗi là đã không dành đủ thời gian, tâm huyết và lực lượng để thuyết phục và chia sẻ với nhau. Khi đó, FPT quá tập trung vào xuất khẩu. Chúng tôi chỉ truyền thông trong một hai năm đầu, sau đó chỉ tập trung vào làm. Đó là sai lầm thứ nhất.

Sai lầm thứ hai, khi chúng tôi đến thăm MediaTek – công ty bán dẫn lớn thứ hai thế giới sau Qualcomm, lúc đó họ mới thành lập được hai năm. Chúng tôi đã thấy hết họ nhưng không nghĩ gì về tương lai của họ. Đó là hai sai lầm. Bây giờ, chúng tôi sẽ không lặp lại những lỗi đó. Chúng tôi sẽ kiên trì thuyết phục. Việc liên minh ra đời nhanh chóng như vậy cho thấy sức mạnh của sự đồng lòng.

Con đường trở thành cường quốc AI

Ông nhiều lần nhắc đến "sức mạnh của sự đoàn kết". Vậy để Việt Nam thực sự có thể trở thành một cường quốc AI, đâu là điều kiện tiên quyết, là chất keo kết dính tất cả các nguồn lực lại với nhau?

Ông Trương Gia Bình: Đó là sự đoàn kết của đất nước. Tất cả mọi người, từ lãnh đạo chính trị đến người dân, từ doanh nghiệp lớn đến startup, từ các tổ chức xã hội đến tôn giáo. Các bạn nhớ lời Bác Hồ: "Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có súng gươm thì dùng cuốc, xẻng, gậy, gộc. Ai cũng phải đứng lên đánh Pháp, cứu nước." Sức mạnh đó là quan trọng nhất. Liên minh này chính là hạt nhân của sức mạnh đó, đang tìm cách để xây dựng nên sức mạnh đó.

Sự đoàn kết đó cần được hậu thuẫn bởi những chính sách cụ thể. Theo ông, Nhà nước cần tạo ra những cơ chế, thể chế nào để "tiếp lửa" cho liên minh, giúp việc đầu tư vào AI thực sự hiệu quả và đưa Việt Nam bứt phá?

Ông Trương Gia Bình: Nhà nước đã quyết định dành một nguồn lực tài chính rất lớn so với trước đây, đến 2% GDP, có thể là 3% ngân sách. Câu hỏi là làm thế nào để sử dụng đồng tiền đó hữu hiệu nhất cho việc phát triển AI?

Đầu tiên, chắc chắn nên đầu tư vào giáo dục. Phải đầu tư thật nhiều vào giáo dục, vì AI cần rất nhiều nhân lực. Thứ hai là đầu tư vào nghiên cứu. Deepseek có hàng trăm bài báo đẳng cấp quốc tế. Chúng ta phải đầu tư vào lực lượng tinh hoa, những bạn trẻ giỏi.

Ngày xưa chúng ta có Hoàng Lê Minh, Lê Bá Khánh Trình và rất nhiều người khác, nhưng nhà nước đã không đi tiếp. Bây giờ, phải chọn ra các bạn trẻ tài năng, và đẩy họ đi tiếp lên đỉnh cao, đưa họ vào những trung tâm quan trọng nhất của thế giới về AI. Phải đầu tư có tầm nhìn xa.

Chỉ trong hơn một tuần, FPT đã liên tiếp có những hành động quyết liệt cho cả bán dẫn và AI. Dường như chúng ta đang ở trong một giai đoạn tăng tốc đặc biệt. Liệu sắp tới, công chúng có thể mong đợi những bất ngờ nào nữa không, thưa ông?

Ông Trương Gia Bình: Sẽ còn nhiều, nhưng xin phép giữ bí mật. Chắc chắn sẽ còn nhiều hành động.