Trong bối cảnh thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới, các quy định pháp lý ngày càng được siết chặt, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tuân thủ đối với mọi chủ thể tham gia. 

Phát biểu tại sự kiện diễn ra chiều 25/6 ở Hà Nội, ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương), đã phác thảo một bức tranh toàn cảnh về khung pháp lý hiện hành, nhấn mạnh những thay đổi mang tính bước ngoặt đang tái định hình trách nhiệm của cả người bán và các nền tảng trung gian.

Với mục tiêu giúp cộng đồng doanh nghiệp “hiểu đúng và làm đúng”, ông Tuấn đã hệ thống hóa các nguyên tắc và quy định cốt lõi, trong đó, sự thay đổi về nghĩa vụ của các sàn TMĐT được xem là một trong những điểm nhấn quan trọng nhất, chấm dứt thời kỳ các nền tảng được xem như một "khu chợ" đơn thuần.

Trách nhiệm liên đới được xác lập

Một trong những thay đổi nền tảng nhất trong tư duy quản lý TMĐT được ông Nguyễn Hữu Tuấn chỉ ra, đó là sự chuyển dịch về trách nhiệm của các sàn giao dịch. Ông phân tích, nếu như trước đây, quan điểm phổ biến là sàn TMĐT chỉ đóng vai trò trung gian, thì quy định mới đã thay đổi hoàn toàn điều này.

"Trước đây, theo Nghị định 52 cũ, các sàn thương mại điện tử thường cho rằng họ chỉ giống như một cái chợ, và người bán trên chợ phải tự chịu trách nhiệm về hàng hóa của mình", ông Tuấn giải thích. 

"Tuy nhiên, Nghị định 85/2021/NĐ-CP đã quy định rõ rằng, nếu sàn thương mại điện tử cung cấp dịch vụ thông tin và thu phí từ người bán, thì sàn phải chịu trách nhiệm liên đới trong trường hợp có vi phạm".

Điều này có nghĩa, các nền tảng như TikTok Shop, Shopee, Lazada... không còn có thể đứng ngoài cuộc khi có tranh chấp hoặc vi phạm liên quan đến hàng hóa bán trên sàn của mình. 

"Ngay cả khi người bán bán hàng giả, nếu sàn cho phép đăng tải và có thu phí, sàn cũng phải chịu trách nhiệm", ông Tuấn nhấn mạnh. 

Sự thay đổi này buộc các nền tảng phải tăng cường cơ chế kiểm duyệt, xác minh người bán và chất lượng sản phẩm, từ đó tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và an toàn hơn cho người tiêu dùng, đồng thời đặt ra yêu cầu tuân thủ cao hơn cho người bán.

Kinh doanh online phải tuân thủ như kinh doanh truyền thống

Một nguyên tắc cốt lõi khác đang được định hình trong dự thảo luật TMĐT mới là "nguyên tắc áp dụng thống nhất". Ông Nguyễn Hữu Tuấn làm rõ: "Điều này có nghĩa là quy định pháp luật ngoài đời thực sẽ được áp dụng tương tự trên không gian mạng".

Nguyên tắc này xóa bỏ mọi "vùng xám" pháp lý mà một số người kinh doanh có thể lầm tưởng. Theo đó, những ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong đời thực cũng sẽ phải tuân thủ các điều kiện tương tự khi hoạt động trên môi trường số.

"Ví dụ, nếu kinh doanh rượu, bạn phải có giấy phép bán lẻ rượu cả khi bán hàng trực tiếp và khi bán hàng trực tuyến. Tương tự, nếu kinh doanh thực phẩm chức năng, bạn vẫn phải có giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm khi bán hàng online", ông Tuấn nêu ví dụ cụ thể. 

Ông khẳng định, "thương mại điện tử chỉ là phương thức kinh doanh, còn các quy định về sản phẩm và điều kiện kinh doanh vẫn phải được tuân thủ".

Hiện nay, có 227 ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo Luật Đầu tư 2020, và TMĐT là một trong số đó. Điều này đòi hỏi các nhà đầu tư và doanh nghiệp phải nghiên cứu kỹ lưỡng các quy định chuyên ngành trước khi đưa sản phẩm lên các nền tảng trực tuyến.

Phân loại mô hình và các nghĩa vụ tuân thủ chi tiết

Để "làm đúng", trước hết các doanh nghiệp phải "hiểu đúng" mô hình hoạt động của mình. Ông Tuấn đã phân loại rõ hai mô hình kinh doanh TMĐT chính:

Website thương mại điện tử bán hàng (B2C). Trong đó, doanh nghiệp tự thiết lập website để bán hàng hóa, dịch vụ của chính mình.

Loại hình thứ hai là website cung cấp dịch vụ TMĐT (Nền tảng/Sàn). Mô hình này kết nối nhiều người bán và người mua, bao gồm các loại hình như Sàn giao dịch, Khuyến mại trực tuyến, và Đấu giá trực tuyến.

Một điểm mới trong dự thảo luật là việc sử dụng thuật ngữ chung "nền tảng thương mại điện tử", được chia thành "nền tảng trung gian" và "nền tảng kinh doanh trực tiếp".

Bất kể hoạt động theo mô hình nào, các doanh nghiệp đều phải tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý nghiêm ngặt. 

Ông Tuấn lưu ý đến quy định mới về hoạt động livestream: "Các nền tảng, dù là trung gian hay kinh doanh trực tiếp, đều phải lưu trữ thông tin về các hoạt động livestream bán hàng trong vòng 3 năm". Dữ liệu này bao gồm hình ảnh, âm thanh, và có thể trở thành bằng chứng quan trọng khi có tranh chấp.

Ngoài ra, các nghĩa vụ khác bao gồm: Đăng ký/thông báo với Bộ Công Thương. Cụ thể, mọi website/ứng dụng có chức năng đặt hàng trực tuyến đều phải thực hiện thủ tục này trên cổng online.gov.vn.

Người bán phải công khai thông tin, cung cấp đầy đủ thông tin về người sở hữu website, thông tin sản phẩm theo quy định về nhãn hàng hóa, và giá cả (ghi rõ đã bao gồm hay chưa bao gồm các loại thuế, phí).

Đồng thời người bán cần xây dựng chính sách rõ ràng. Các điều kiện giao dịch chung, bao gồm chính sách bảo hành, đổi trả, hoàn tiền, và đặc biệt là chính sách kiểm hàng phải được công bố minh bạch.

Việc không tuân thủ các quy định này sẽ đối mặt với các chế tài xử phạt nghiêm khắc theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP và các văn bản sửa đổi.