Hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam đã chậm lại đáng kể, sau khi thị trường tiêu thụ chủ lực là Philippines tạm dừng nhập khẩu kể từ đầu tháng 9/2025, để hỗ trợ người dân trong nước trong bối cảnh giá lúa gạo giảm mạnh do bước vào vụ thu hoạch cao điểm.
Theo số liệu của Cục Hải quan, xuất khẩu gạo tháng 9 của Việt Nam đạt 466.800 tấn, kim ngạch 232,4 triệu USD, giảm 46,2% về lượng và 46,8% về kim ngạch so với tháng trước, còn so với cùng kỳ năm 2024 giảm 43,3% về lượng và 54,7% về kim ngạch.
Lũy kế trong 9 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo đạt hơn 6,8 triệu tấn, thu về gần 3,5 tỷ USD, giảm 2% về lượng và giảm 20% về kim ngạch so với cùng kỳ năm trước.
Nguồn: Hoàng Hiệp tổng hợp từ số liệu của Cục Hải quan
Trong đó, xuất khẩu gạo sang thị trường Philippines trong tháng 9 chỉ đạt 32.819 tấn, kim ngạch 17,56 triệu USD, giảm 93,3% về lượng và 92,6% về kim ngạch so với tháng trước, đồng thời giảm 92,2% về lượng và 93,4% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái. Đây cũng là mức thấp nhất ghi nhận được trong hơn bảy năm qua, kể từ tháng 5/2018.
Kết quả này khiến Philippines rơi từ vị trí số 1 xuống thứ 6 trong danh sách các thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam trong tháng 9, chiếm 7% thị phần so với mức gần 46% trước khi lệnh cấm có hiệu lực.
Tính chung 9 tháng, Việt Nam xuất sang Philippines 2,94 triệu tấn gạo, kim ngạch 1,44 tỷ USD, giảm 8,9% về lượng và 27,1% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.
Nguồn: Hoàng Hiệp tổng hợp từ Cục Hải quan Việt Nam
Ngoài Philippines, lượng gạo xuất khẩu sang thị trường hàng đầu khác là Indonesia cũng giảm 97,1% trong 9 tháng đầu năm, xuống còn 29.934 tấn.
Động thái tạm dừng nhập khẩu của Philippines cùng với tuyên bố không nhập khẩu gạo đến hết năm 2025 của Indonesia cũng gây sức ép lên giá gạo toàn cầu, vốn đang ở mức thấp nhất trong nhiều năm qua sau khi Ấn Độ dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu, làm gia tăng nguồn cung trên thị trường.
Trong tháng 9, giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam đạt 498 USD/tấn, giảm 1,1% so với tháng trước và giảm 20,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 9 tháng đầu năm, giá gạo xuất khẩu bình quân đạt 511 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ.
Theo dữ liệu từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), tính đến ngày 14/10, giá gạo trắng 5% tấm của Việt Nam dao động trong khoảng 373 – 377 USD/tấn, giảm 16 USD/tấn so với cuối tháng 8 - thời điểm trước khi Philippines dừng nhập khẩu. Đặc biệt, gạo Jasmine giảm 59 USD/tấn, còn 486 – 490 USD/tấn; gạo thơm 5% tấm giảm 30 USD/tấn, xuống 420 – 450 USD/tấn.
Tại các quốc gia sản xuất hàng đầu khác, giá gạo cũng lao dốc. Tại Ấn Độ, giá gạo trắng 5% tấm giảm 12 USD/tấn, còn 364 – 368 USD/tấn.
Đáng chú ý, sản phẩm cùng loại của Thái Lan đã chạm mức thấp nhất trong gần 18 năm, chỉ còn 336 – 340 USD/tấn, tương ứng giảm 18 USD/tấn.
Theo kế hoạch ban đầu, lệnh cấm nhập khẩu gạo của Philippines có hiệu lực trong 60 ngày, bắt đầu từ ngày 1/9. Tuy nhiên, chính phủ Philippines dự kiến sẽ gia hạn lệnh cấm nhập khẩu gạo đến hết năm 2025, kéo dài thêm hai tháng so với kế hoạch ban đầu, nhằm nâng giá lúa nội địa và bảo vệ người trồng lúa, theo Philstar.
Bộ trưởng Nông nghiệp Francisco Tiu Laurel Jr. đã thông báo cho các nhà lập pháp Hạ viện về kế hoạch này.
Ông Tiu Laurel cũng cho biết Tổng thống Marcos đang xem xét khôi phục mức thuế nhập khẩu gạo 35%, sau khi thuế suất này được cắt giảm xuống 15% vào tháng 7/2024, nhằm hạ giá bán lẻ trong nước.
“Nếu việc tăng thuế được phê duyệt thì rất tốt. Nhưng nếu không, kế hoạch dự phòng của chúng tôi – đã được Tổng thống ủng hộ – là chỉ cho phép nhập khẩu trong tháng 1, rồi tạm ngưng từ tháng 2 đến tháng 4 để bảo vệ vụ thu hoạch tiếp theo,” ông Tiu Laurel phát biểu tại phiên điều trần của Ủy ban Nông nghiệp Hạ viện.
Ông lưu ý rằng giá lúa trong nước vẫn chịu áp lực do nguồn cung dư thừa và chất lượng hạt kém vì mưa kéo dài.
Lượng gạo nhập khẩu đã đạt 3,5 triệu tấn, cao hơn nhiều so với mức 2,7 triệu tấn theo kế hoạch cho đến thời điểm này trong năm, ông nhấn mạnh.
“Chúng ta đang dư 800.000 tấn,” ông Tiu Laurel nói, đồng thời cho biết nhu cầu nhập khẩu hàng năm của Philippines chỉ nên ở mức 3,6 triệu tấn, tức khoảng 300.000 tấn mỗi tháng.
Còn theo dữ liệu của Cục Công nghiệp Thực vật Philippines (BPI), tính đến ngày 9/10, Philippines đã nhập khẩu tổng cộng 3,3 triệu tấn gạo. Trong đó, Việt Nam là nguồn cung lớn nhất với hơn 2,6 triệu tấn, tương đương 81% thị phần.
Trao đổi với chúng tôi vào đầu tháng 8 vừa qua, sau khi có thông tin Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Phước Thành IV, cho biết: “Chúng tôi đã chuẩn bị sẵn các phương án phân bổ thị trường, tránh phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Khi không dồn hết vào Philippines, doanh nghiệp sẽ tránh được cú sốc khi thị trường này có biến động bất ngờ", ông nói.
Một trong những giải pháp được ông Thành đề cập là tái cơ cấu thị phần xuất khẩu, chủ động chuyển hướng đơn hàng sang các thị trường khác như châu Phi, Trung Quốc, Nhật Bản và thị trường nội địa.
Vị giám đốc này phân tích: “Gạo của Việt Nam hợp khẩu vị, giá cả không chênh lệch nhiều, và khâu bảo quản, chế biến của mình rất đồng đều. Ở các đô thị châu Phi, người tiêu dùng vẫn sẵn sàng chọn gạo chất lượng cao”.
Trên thực tế, gạo Việt xuất khẩu sang các nước châu Phi và Trung Quốc cũng đang tăng mạnh trong thời gian qua, bù đắp phần nào sự sụt giảm của Philippines và Indonesia.
Trong tháng 9 vừa qua, Ghana vươn lên dẫn đầu về thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam với 102.200 tấn, tăng gần 20% so với cùng kỳ. Ngoài ra, xuất khẩu tới Bờ Biển Ngà cũng tăng trưởng ấn tượng 133%, Trung Quốc tăng 405,5%, Senegal tăng 83.780%.
Tính chung 9 tháng đầu năm, Bờ Biển Ngà leo lên vị trí thứ hai về thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam với 852.542 tấn, tăng gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm ngoái; tiếp đến là Ghana đạt 764.649 tấn, tăng 79,8%; Trung Quốc đạt 599.928 tấn, tăng 148,8%.
Đáng chú ý, lượng gạo xuất khẩu sang thị trường Senegal tăng đột biến hơn 95 lần, Bangladesh gấp gần 254 lần.
Nguồn: Hoàng Hiệp tổng hợp từ số liệu của Cục Hải quan
Theo ông Thành, chiến lược sắp tới của nhiều doanh nghiệp là đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa phân khúc, không tập trung vào các thị trường truyền thống như Philippines hay Indonesia, để tránh rủi ro từ chính sách nhập khẩu thay đổi đột ngột.
“Việt Nam đã xuất gạo đi hơn 150 quốc gia, càng chia đều thì càng dễ giữ thế chủ động”, ông chia sẻ.
Giá vàng tại Nhật hiện đã vượt 22.000 yen (khoảng 145 USD) mỗi gram, gần như gấp đôi so với hai năm trước. Người dân đổ xô mua vàng miếng như một tài sản đầu tư, đặt cược giá sẽ còn tăng cao hơn do lạm phát và đồng yen yếu.
Giá sầu riêng hôm nay không thay đổi, duy trì trong quãng rộng 24.000 - 106.000 đồng/kg. Trong khi đó, 9 tháng đầu năm, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh tăng gần 70% về lượng và tăng gần 130% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái.
Theo Vietcombank và Techcombank, trong giai đoạn hoàn thiện hệ thống để tự sản xuất, việc tạo cơ chế pháp lý cho việc được thuê gia công tại đơn vị đủ điều kiện, năng lực sẽ góp phần giảm tải áp lực cho các ngân hàng.
Giá xăng tăng nhẹ, trong khi giá các loại dầu có xu hướng giảm.
