Xuất khẩu thép lao dốc

Theo số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), bán hàng thép thành phẩm trong tháng 9 gần như không đổi so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong đó xuất khẩu tiếp đà lao dốc. Cụ thể, trong tháng 9, các doanh nghiệp xuất khẩu được 352.463, giảm 51%. Trong số các sản phẩm thép xuất khẩu, thép cuộn cán nóng và tôn mạ là hai mặt hàng ghi nhận mức giảm sâu nhất lần lượt 63% và 64% xuống 82.207 tấn và 88.928 tấn. 

Tỷ trọng thép nhập khẩu trong cơ cấu bán hàng giảm từ 29% của tháng 9 năm ngoái xuống còn 14%. 

Xuất khẩu thép giảm trong bối cảnh các thị trường lớn, đặc biệt là Mỹ và EU đang áp dụng biện pháp thuế quan, phòng vệ thương mại. Trong diễn biến mới nhất, hồi tháng 9, EU áp mức thuế 12,1% đối với thép cuộn cán nóng (HRC) của Việt Nam. Hoà Phát là doanh nghiệp duy nhất được miễn trừ mức thuế này, theo Bộ Công Thương. 

Cũng trong tháng 9, Ủy ban Châu Âu (EC) khởi xướng điều tra chống bán phá giá một số sản phẩm thép cuộn cán nguội có xuất xứ từ Việt Nam và 4 quốc gia khác.

Không dừng lại ở đó, EU dự kiến sẽ áp dụng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) từ năm sau. Ngoài ra, EC đề xuất cắt giảm gần một nửa hạn ngạch nhập khẩu thép và tăng mức thuế đối với khối lượng vượt quá hạn ngạch hiện tại lên tới 50% - mức tương đương với thuế suất mà Mỹ và Canada đang áp dụng.

Tình hình có thể càng khó khăn hơn trong tương khi mới đây, Chính phủ Anh đang tìm cách xây dựng một “liên minh thép ba bên” với Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) nhằm bảo vệ ngành thép trong nước trước tình trạng dư thừa nguồn cung toàn cầu.

Trong bài báo xuất bản ngày 28/10, Financial Times trích dẫn lời Bộ trưởng Thương mại Anh Sir Chris Bryant cho biết nước này đang “tích cực thảo luận” về khả năng thiết lập một thỏa thuận thuế quan theo mô hình những năm 1950. Trong đó Mỹ, EU và Anh sẽ hợp tác để ngăn chặn tình trạng trợ cấp không công bằng cho thép — phần lớn đến từ Trung Quốc.

Ông Bryant cho biết các cuộc thảo luận hiện chưa ở giai đoạn có văn bản chính thức, nhưng ông cho rằng một “câu lạc bộ thép” giữa Anh, EU và Mỹ là phản ứng hợp lý trước thách thức toàn cầu đã khiến Mỹ áp thuế 50% đối với thép nhập khẩu, còn EU cũng đang chuẩn bị làm điều tương tự.

Trong bối cảnh hiện tại, câu hỏi đặt ra là liệu có thị trường nào bù đắp được sự sụt giảm từ các thị trường lớn như Mỹ và EU không?

Trao đổi với chúng tôi, ông Phạm Công Thảo, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSteel, Mã: TVN), đồng thời là Phó Chủ tịch VSA cho biết việc chuyển hướng thị trường lúc này rất khó bởi bảo hộ ngành thép đang là xu thế chung của nhiều nước trên thế giới, không chỉ Mỹ và EU. 

“Trước đây, Mỹ và EU đi đầu trong phong trào thương mại tự. Tuy nhiên, với bối cảnh hiện tại, họ thay đổi lập trường khi tăng cường các biện pháp bảo hộ ngành thép trong nước. Do đó, các nước khác cũng đang đi theo hướng này, nước nào cũng lo bảo hộ thị trường của hộ. Do đó, việc xuất khẩu thép trở nên khó khăn. Trước đây, chúng tôi cũng đã tính đến phương án chuyển hướng sang các thị trường Nam Mỹ và Trung Đông. Nhưng khu vực Nam Mỹ, đặc biệt là Mexico họ cũng đã tìm cách áp thuế chống bán phá giá”, ông Thảo cho biết.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Nguyễn Việt Thắng, Tổng Giám đốc Tập đoàn Hoà Phát cho biết việc EU giảm hạn ngạch nhập khẩu thép và nâng thuế ngoài hạn ngạch không ảnh hưởng quá nhiều đến tập đoàn nhờ chiến lược phân bổ sang nhiều thị trường khác nhau. 

“EU không phải là thị trường trọng yếu của chúng tôi. Một tháng chúng tôi xuất khẩu khoảng 40.000 tấn sang thị trường này. Giả sử EU giảm một nửa hạn ngạch, lượng thép xuất khẩu của chúng tôi sang thị trường này xuống còn 20.000 tấn. So sánh với lượng tổng xuất khẩu của chúng tôi thì con số này quá nhỏ. Nếu EU chiếm 50% tổng lượng xuất khẩu sang các thị trường mới là vấn đề lớn”.

Mặt hàng nào sẽ chịu ảnh hưởng nhiều?

Với xu hướng sụt giảm ở kênh xuất khẩu như hiện nay, mặt hàng tôn mạ được đánh giá sẽ chịu ảnh hưởng lớn nhất.

Ông Thảo đánh giá nhìn chung nhu cầu ở tôn mạ ở thị trường trong nước sẽ vẫn tăng lên, song vẫn rất khó để bù đắp sự sụt giảm từ kênh xuất khẩu. Bởi, công suất của các nhà máy hiện cao hơn rất nhiều so với nhu cầu trong nước và sẽ cần thời gian để hấp thụ lượng hàng sản xuất ra. Đồng thời, việc đầu tư mới cho tôn mạ cũng sẽ phải cân nhắc. 

“Khi thị trường xuất khẩu gặp khó khăn, nhiều khả năng sản lượng tôn mạ sẽ chững lại, phụ thuộc vào khả năng hấp thụ hàng ở thị trường nội địa. Năm nay, nhu cầu của thị trường trong nước rất tốt”, ông Thảo cho biết. 

Khi tiêu thụ tôn mạ gặp khó khăn, các mặt hàng thép khác là nguyên liệu đầu vào cho sản phẩm này như thép cuộn cán nóng, thép cuộn cán nguội cũng bị ảnh hưởng. 

Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng được giảm bớt đi khi ứng dụng của thép cán nóng đa dạng hơn như vỏ ô tô, thiết bị điện, gia công chế biến, chế tạo, đóng tàu…. Đồng thời, mức độ hấp thụ ở thị trường trong nước cũng tốt hơn. 

Số liệu của VSA cho thấy mặc dù xuất khẩu thép cuộn cán nóng giảm mạnh 63%, tương đương so với mức giảm của tôn mạ trong tháng 9, nhưng tổng lượng bán hàng chung của cán nóng vẫn tăng 16%, trong khi tôn mạ giảm 24%. 

Tuy nhiên, ông Thảo cho biết riêng với thép xây dựng sẽ không bị ảnh hưởng nhiều do không phụ thuộc quá lớn vào xuất khẩu. Bên cạnh đó, thép xây dựng được hưởng lợi từ làn sóng thúc đẩy đầu tư công ở trong nước. 

“Với tốc độ tăng trưởng của đất nước như hiện nay, tiêu thụ thép dài vẫn ở mức tốt, ít phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu hơn”, ông Thảo cho hay.