CTCP Văn hóa Phương Nam (PNC), được thành lập vào ngày 22/02/1982 với tên ban đầu là Công ty Văn hóa và Dịch vụ Tổng hợp Quận 11, đã chuyển đổi thành công ty cổ phần vào tháng 5/1999 với vốn điều lệ ban đầu 15 tỷ đồng. Qua các giai đoạn, công ty đã tăng vốn nhiều lần, đạt mức 110,4 tỷ đồng vào tháng 12/2012. Công ty niêm yết trên HOSE từ ngày 11/07/2005, với mã chứng khoán PNC.

PNC hoạt động chính trong lĩnh vực kinh doanh siêu thị, hàng tiêu dùng, sách báo, tạp chí, văn hóa phẩm, băng đĩa, vật tư ngành ảnh - in, đồ chơi trẻ em…Công ty TNHH Phương Nam Phim (PNF) cũng do PNC lập nên và đầu tư vào nhiều tựa phim đình đám như Cô dâu đại chiến, Nụ hôn thần chết, Thiên mệnh anh hùng, Hoa vàng trên cỏ xanh…

Đây chính là chủ sở hữu chuỗi nhà sách Phương Nam, Phương Nam Book Cafe và Phương Nam Book City với gần 50 cửa hàng trên toàn quốc, trong đó phần lớn đặt tại TP.HCM. PNC hiện sở hữu 6 công ty con với tỷ lệ sở hữu 100% và 3 công ty liên doanh, liên kết với tỷ lệ sở hữu từ 32% - 60%.

‘Đại chiến’ giữa cổ đông lớn, cổ đông cá nhân và HĐQT

5 năm sau khi lên sàn, PNC bắt đầu bước vào chuỗi ngày làm ăn thua lỗ. Doanh thu từ 2010 đến 29014 của DN đều đạt trên mức 330 tỷ đồng mỗi năm; song lũy kế đến đến tháng 6/2015, lợi nhuận của họ âm 33,95 tỷ đồng. PNC bắt đầu chu kỳ suy yếu từ năm 2011 khi LNST đạt vỏn vẹn 9 triệu đồng trên mức doanh thu 347 tỷ đồng. Trong hai năm 2012-2013, PNC thua lỗ lớn ở mức 16,87 tỷ đồng và 24,87 tỷ đồng.

Năm 2014, đứng trước nguy cơ bị hủy niêm yết (nếu 3 năm liền thua lỗ), PNC đã may mắn thoát lỗ khi có lợi nhuận 2,4 tỷ đồng trên mức doanh thu 335 tỷ đồng. Tuy nhiên, ngay khi vừa bước qua quý I/2015, công ty đã lập tức lỗ trở lại 3,8 tỷ đồng khiến cổ đông rất thất vọng.

Tính đến cuối quý I/2015, vốn chủ sở hữu của PNC chỉ còn 70,5 tỷ đồng, tức đã âm đến 36% số vốn điều lệ 110 tỷ đồng của công ty. “Chúng tôi lo ngại sẽ mất trắng vốn nếu không hành động”, một cổ đông của PNC phát biểu. Lúc này, cổ đông tổ chức lớn duy nhất là Tổng công ty Liksin, nắm giữ 15,38% vốn điều lệ của DN; còn lại là cổ đông cá nhân.

Trước hiệu quả kinh doanh quá yếu kém của HĐQT và Ban Tổng giám đốc PNC, ngày 11/6/2015, nhóm cổ đông lớn của công ty đã quyết định gửi Bản kiến nghị để đưa vào chương trình Đại hội đồng cổ đông (ĐHCĐ) ngày 17/6 hai nội dung quan trọng là “Phê chuẩn Tổng giám đốc điều hành công ty” và “Bãi nhiệm và bầu Thành viên HĐQT”.

Dù được nhóm cổ đông hợp pháp sở hữu 18,5% cổ phần đưa yêu cầu, HĐQT của PNC vẫn bất ngờ công bố nội dung Đại hội không có hai nội dung được kiến nghị bổ sung. Bức xúc trước việc Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc là bà Phan Thị Lệ không tôn trọng yêu cầu của cổ đông, nhóm cổ đông lớn đã không đến họp khiến ĐHCĐ của PNC diễn ra bất thành với các cổ đông chỉ đại diện cho 36,1% cổ phần có phần biểu quyết tham dự.

Rồi tại ĐHĐCĐ của DN diễn ra vào ngày 16/7, các cổ đông đã phủ quyết các tờ trình của hội đồng quản trị vì cho rằng có nhiều khuất tất trong hoạt động của công ty. 

Theo các cổ đông, họ bác bỏ báo cáo về phương hướng hoạt động của công ty, là vì không có tính khả thi, bởi đến quý I/2015 PNC đã lỗ gần 4 tỷ đồng và khả năng quý II/2015 lỗ ít nhất hơn 1 tỉ đồng. Như vậy, kế hoạch kinh doanh lãi 10 tỉ đồng là không có cơ sở. Hay việc HĐQT trình đại hộ một đề xuất chi khoảng 34 tỷ đồng cho việc xây dựng nhà sách; nhưng cổ đông phát hiện ra rằng nhà sách đã xây rồi, giờ đưa ra đại hội để hợp thức hóa.

Năm 2016, sau khi Công ty cổ phần Phát triển kinh doanh Thành Vinh cùng Công ty cổ phần Phát triển kinh doanh Trường Phát đầu tư vào PNC và trở thành cổ đông lớn, tương ứng với 23,29% - 24,84% cổ phần, mọi chuyện cũng không khá hơn.

Ví dụ: ĐHĐCĐ bất thường năm 2017 lần 3 của PNC vào 5/5/2017 đã tiếp tục lâm vào bế tắc vì các cổ đông lớn vẫn bất hợp tác với HĐQT.

Theo đó, đại diện Trường Phát có một loạt yêu cầu. Thứ nhất, đề nghị tạm ngừng đại hội cổ đông lần này để chờ kết quả xét xử của Tòa án về việc hủy bỏ Nghị quyết số 01 (15/2/2017) của ĐHĐCĐ thường niên 2017 (lần 2) tổ chức hồi tháng 2/2017. Thứ hai, nhóm cổ đông không được thực hiện đề cử thành viên HĐQT trong lần đại hội này. Thứ ba, nếu không có báo cáo HĐQT, các báo cáo tài chính khác đều sẽ bị phủ quyết, không được thông qua.

Tuy nhiên, nhiều cổ đông nhỏ lẻ khác đã phản bác lại những nội dung trên và yêu cầu đại hội nên tiếp tục diễn ra. “Hoạt động công ty cần đảm bảo tính liên tục, trong khi thời gian xem xét của Tòa là không thể xác định”, một cổ đông nêu ý kiến trong đại hội.  

Ông Nguyễn Hữu Hoạt - Tổng giám đốc PNC và cũng thể hiện sự bức xúc khi hết lần đại hội này đến lần đại hội khác, các văn bản đều bị nhóm cổ đông lớn phủ quyết, trong khi tất cả các báo cáo đều được công ty kiểm toán độc lập tiến hành đúng quy định và chuyên môn. 

“Trong ba năm qua, các mục tiêu của công ty đều bị thất bại. Các nhà đầu tư nhỏ trông chờ cái gật đầu của cổ đông lớn nhưng hầu như mọi thứ đang bị cản trở. Chúng ta đều là nhà đầu tư, là cổ đông, đều biết ‘đồng tiền liền khúc ruột’, sao không ngồi xuống với nhau mà cản trở, xung đột, đối đầu nhau thì khác gì tự bắn vào chân mình?

Công ty đã sản xuất bộ phim ‘Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh’, nhưng một đại diện cho cổ đông lớn và là thành viên HĐQT lại đi chống lại khi kêu gọi công chúng đừng xem, vẫn khiến nhiều cổ đông bức bối”, một cổ đông tiết lộ với truyền thông.

Còn bà Phan Thị Lệ, Chủ tịch HĐQT cho rằng: một phần nguyên nhân khiến cổ phiếu PNC bị cảnh cáo sẽ đưa vào diện kiểm soát đặc biệt là do vi phạm công bố thông tin báo cáo kết quả kinh doanh kiểm toán, mà nguyên do sâu xa là do bởi đông lớn đã không thông qua các tờ trình tại những đại hội trước.

Kết quả ĐHĐCĐ bất thường 2017 lần 3, theo quan sát của của người trong giới thể hiện rõ việc nhóm cổ đông ‘cá mập’ vẫn quyết tâm theo đuổi ý chí chi phối hoạt động của PNC, nên cuộc đối đầu giữa các bên ở PNC vẫn chưa có lối thoát.  

Đến đầu năm 2018, cổ phiếu PNC chính thức bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt kể từ ngày 27/2/2018, do lợi nhuận chưa phân phối sau thuế năm 2016 và 2017 là con số âm.

Ngoài ra, họ còn có khoản nợ với đối tác CJI gồm nợ gốc 7 triệu USD (160 tỷ đồng) và lãi vay khoảng 18,5 tỷ đồng đến hạn thanh toán 30/6/2018 và không được gia hạn. Tổng nợ ngắn hạn tại ngày 31/3/2018 của Phương Nam tiếp tục vượt tài sản ngắn hạn là 195 tỷ đồng. Tổng nợ phải trả nhà cung cấp đến ngày 18/5 là 321 tỷ đồng. 

Nếu không thể cải thiện kết quả kinh doanh trong năm 2018, rất có thể, PNC sẽ bị buộc phải hủy niêm yết do lỗ lũy kế vượt vốn chủ sở hữu.

PNC phải bán rẻ khoản đầu tư tốt nhất của mình để cứu nguy

Để giải quyết tình hình khó khăn nói trên của PNC, Ban lãnh đạo cùng các cổ đông đã đồng thuận bán 20% cổ phần của họ trong CGV Việt Nam giữa năm 2018. Đợt đầu, PNC đã chuyển nhượng 12,5% vốn tại CGV Việt Nam với tổng giá trị 160 tỷ đồng; đợt 2 họ bán nốt 7,5% cổ phần còn lại, lấy 101 tỷ đồng. 

Như vậy, PNC đã rút lui hoàn toàn khỏi CGV Việt Nam và thu về 261 tỷ đồng từ giá vốn đầu tư 30 tỷ đồng; mức định giá CGV là 1.305 tỷ đồng (56 triệu USD). Đây là một con số rất khiêm tốn nếu so với mức định giá 100 triệu USD mà tập đoàn CJ CGV của Hàn Quốc đã trả để mua lại Megastar (tên gọi khi đó của CGV Việt Nam) cách đây 7 năm về trước.

Tại thời CJ CGV mua lại, Megastar có 7 rạp chiếu phim gồm 54 phòng chiếu với doanh thu năm 2010 đạt 23 triệu USD. Để rút ngắn thời gian thâm nhập thị trường Việt Nam, CJ CGV đã bỏ ra 73,6 triệu USD để mua lại 92% cổ phần của Envoy Media – pháp nhân nắm giữ 80% vốn của Megastar - tương đương với mức định giá dành cho Megastar là 100 triệu USD. Đến năm 2014, thương hiệu Megastar chính thức được thay bằng CGV.

Đến năm 2017, CGV Việt Nam đã có 53 cụm rạp với 324 phòng chiếu, tăng 6 lần so với số phòng chiếu trước kia với doanh thu năm 2017 đạt khoảng 2.600 tỷ đồng (115 triệu USD) và lợi nhuận sau thuế đạt khoảng 107 tỷ đồng.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, việc bán khoản đầu tư tốt nhất của mình đã giúp PCN xóa toàn bộ lỗ lũy kế và có thêm vốn lưu động để tập trung phát triển các ngành nghề cốt lõi.

Theo đó, PNC đã kết thúc năm 2018 với kết quả khả quan khi doanh thu thuần đạt gần 700 tỷ đồng tăng gần 17% so với cùng kỳ, LNST đạt 146,3 tỷ đồng. Đây là năm có lợi nhuận cao nhất trong lịch sử của PNC tính cho đến thời điểm hiện tại. 

Về doanh thu, Văn hóa Phương Nam đã đạt đỉnh vào năm 2022 với 710,6 tỷ đồng, rồi có xu hướng giảm nhẹ - còn 614 tỷ đồng vào 2024. Tính chung từ 2019 đến 2024, lợi nhuận của DN luôn duy trì ở mức thấp, dao động từ 2,5 đến 16,8 tỷ đồng. 

Trong năm 2024, bên trong PNC còn có một biến động đáng chú ý là các cổ đông lớn lần lượt thoái hết vốn khỏi DN.

Trường Phát thoái toàn bộ 24,84% vốn tại chuỗi nhà sách Phương Nam trong phiên 20/8, ước tính thu về hơn 24 tỷ đồng. Kinh doanh Thành Vinh cũng bán toàn bộ 23,29% vốn tại Văn hóa Phương Nam trong phiên 27/8, ước tính thu về 25,15 tỷ đồng. Như thế, PNC chỉ còn một cổ đông tổ chức lớn duy nhất là Liksin giữ 15,38% cổ phần (1,66 triệu cổ phiếu).

Vào tháng 5/2025, để chuẩn bị thâu tóm PNC, Tân Lực Miền Nam (công ty con của Thiên Long) đã gom cổ phiếu của rất nhiều cổ đông cá nhân lớn. Theo tờ trình của Thiên Long, 3 nhóm cổ đông dự kiến chuyển nhượng toàn bộ cổ phần PNC đang sở hữu cho Tân Lực Miền Nam với tổng cộng hơn 8,2 triệu cổ phần, tương ứng 76,8% cổ phần đang lưu hành của PNC. 

Ông Nguyễn Hữu Hoạt – người vừa từ nhiệm chức vụ Chủ tịch HĐQT để nhường ghế cho ông Nguyễn Tuấn Quỳnh chính là đại diện phần vốn của Liksin tại PNC. Ông Nguyễn Hữu Hoạt là Tổng Giám đốc của PNC từ năm 2015, đến năm 2022 ông chuyển sang làm Chủ tịch và bà Nguyễn Như Quỳnh lên ngồi chiếc ghế nóng Tổng Giám đốc.

Hiện tại, bà Nguyễn Như Quỳnh cũng được Thiên Long thay bằng bà Võ Thị Hoàng Quân. Sao đó, bà Nguyễn Như Quỳnh đã rời khỏi Văn hóa Phương Nam, nhưng ông Nguyễn Hữu Hoạt vẫn ở trong HĐQT với vai trò Phó Chủ tịch.