Theo Bộ Công Thương, những năm qua, thương mại điện tử tại Việt Nam đã khẳng định được vai trò tiên phong trong nền kinh tế số. Mặc dù kinh tế toàn cầu và khu vực vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức song thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18% - 25% mỗi năm. 

Năm 2023, thương mại điện tử Việt Nam ghi nhận tốc độ tăng trưởng 25%, với quy mô doanh thu 20,5 tỷ USD. Dự báo, năm 2024, quy mô thị trường sẽ vượt mốc 25 tỷ USD.

Một báo cáo gần đây từ Google, Temasek và Bain & Company cho thấy tổng giá trị hàng hóa trực tuyến tại Việt Nam đã tăng 18% từ năm 2023 đến 2024.

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam được dự báo sẽ đạt khoảng 63 tỷ USD vào năm 2030. Việt Nam cũng được kỳ vọng vượt qua Thái Lan, hiện đang đứng thứ hai khu vực, vào cuối thập kỷ này.

Thời gian gần đây, bên cạnh sự hiện diện của các sàn thương mại điện tử bán lẻ trong nước như: Shopee, TikTok Shop, Lazada, Tiki và Sendo, thị trường đang chứng kiến cuộc đổ bộ của các sàn xuyên biên giới như Temu, Shein. Điều này cho thấy sức hấp dẫn của thương mại điện tử Việt Nam nhưng cũng cho thấy các thách thức mà doanh nghiệp nội phải đối mặt trên sân chơi này.

Nhân dịp này, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông Lê Hải Vũ - Giám đốc hành kiêm nhà sáng lập Velasboost - nhà sản xuất, kinh doanh các sản phẩm phụ kiện công nghệ, về bức tranh thương mại điện tử 2024 và dự báo năm 2025.

Vừa là một doanh nghiệp sản xuất, vừa tham gia nền tảng thương mại điện tử, ông đánh giá bối cảnh thương mại điện tử Việt Nam trong năm qua đã thay đổi như thế nào?

Ông Lê Hải Vũ: Trong năm 2024 các nền tảng TMĐT ở VN có nhiều sự thay đổi mạnh mẽ, nhiều mô hình mới, nhiều sự kết hợp mới ra đời

Như việc Facebook cho gắn giỏ hàng livestream, YouTube kết hợp Shopee. Các nền tảng mới từ nước ngoài cũng tiến hành tham gia thị trường Việt Nam. Gần như sân chơi đang chiếm gần hết là các doanh nghiệp ngoại, người Việt chỉ đang tham gia trong chuỗi chủ yếu ở khâu phân phối, bán lẻ, một khâu không có quá nhiều giá trị. 

Nhiều nền tảng mới tham gia, nhiều luật chơi, và sự cạnh tranh đang trở nên gay gắt đến mức đe dọa các nhà bán hàng trong nước. Các nền tảng thi đấu lẫn nhau nhưng phí nền tảng thì tăng đồng loạt. Bối cảnh TMĐT ở Việt Nam giai đoạn này thực sự như thời kỳ tam quốc, có quá nhiều sự phân tranh, chưa thật sự định hình, nhiều doanh nghiệp muốn tham gia nhưng chưa biết xoay sở thế nào, doanh nghiệp tham gia rồi thì cũng có nhiều thành công, nhưng tỷ lệ rời đi vẫn là một con số lớn.

Từ đầu năm có thể thấy xu hướng các nhãn hàng bỏ qua kênh phân phối truyền thống, trực tiếp làm việc với các KOC để bán hàng trên livestream với các mức giá giật mình. Theo ông, hướng đi này có bền vững?

Ông Lê Hải Vũ: Hướng đi này là hướng đi mới, ở một thị trường mới tiềm năng tăng trưởng, vì vậy khi tham gia vào chắc chắn doanh số sẽ bùng nổ nhanh chóng. Nhưng về bản chất, kol, koc ko có độ trung thành cao với nhãn, họ luôn tìm kiếm nhãn mới, sản phẩm mới. Vì vậy nếu như xác định câu chuyện bền vững lâu dài thì đây không phải là một kênh thoả mãn điều đó. Các hệ thống phân phối truyền thống vẫn giữ được thế mạnh của họ, vì vậy theo tôi nó nên là sự kết hợp hai kênh, một kênh nhanh - bùng nổ - ngắn hạn, kênh còn lại là sự bền bỉ, lâu dài.

Tới cuối năm, xu hướng này đã trở thành mối đe dọa khi các sàn thương mại điện tử Trung Quốc làm việc trực tiếp với các xưởng sản xuất tràn vào Việt Nam. Theo đánh giá, mối đe doạ này có thực sự đáng lo cho ngành sản xuất Việt Nam nói chung và cạnh tranh trên thị trường thương mại điện tử trong nước nói riêng?

Ông Lê Hải Vũ: Cộng đồng doanh nghiệp nói chung đều nhận định rằng việc sàn tmđt tiếp cận như hiện nay chắc chắn là mối đe doạ. Bởi trong ngành sản xuất thì quy mô quyết định rất nhiều thứ, trước đây chúng ta đã không có lợi thế nhiều, nhưng giờ đây lại còn mất hẳn lợi thế khi mà các sản phẩm đi thẳng từ nhà máy nhà xưởng nước ngoài tới tay người tiêu dùng. 

Thị trường vốn không lớn, giờ còn bị thu hẹp, dẫn tới sản xuất khó cạnh tranh về mặt tối ưu chi phí sản xuất với số lượng không nhiều. Các nhà bán hàng Việt Nam chủ yếu làm thương mại, có nghĩa là kênh trung gian, nhưng trung gian bây giờ lại là sàn TMĐT làm điều đó, vậy thì sự ảnh hưởng của việc làm trung gian như trước kia của sellers gần như không còn giá trị nhiều.

Doanh nghiệp Việt cần làm gì trong bối cảnh này để có thể tận dụng lợi thế thương mại điện tử, đặc biệt là xu hướng thương mại điện tử xuyên biên giới như hiện nay mà không để con sóng này nhấn chìm?

Ông Lê Hải Vũ: TMĐT là cơ hội, nhưng cũng là thách thức. Cơ hội ở chỗ nếu làm tốt có thể nhân rộng, lan tỏa nhanh, rút ngắn thời gian đi rất nhiều. Nhưng thách thức ở chỗ cạnh tranh sát sườn và gay gắt. Người Việt cần quay trở lại với các sp có thế mạnh như hàng hoá truyền thống, lợi thế nội địa để đẩy mạnh các sp trong nước, đối với sp ko có lợi thế thì phải thuê gia công nhãn hiệu, làm thương hiệu bài bản, tránh trình trạng đi bán ''hộ'' và làm marketing ''hộ'' như lâu nay.

Ông dự báo thế nào về bức tranh thương mại điện tử trong năm 2025? Liệu sẽ có những thay đổi, biến động gì đáng chú ý so với năm 2024?

Ông Lê Hải Vũ: 2025 có thể sẽ là 1 năm định hình rõ ràng lại TMĐT. Thứ nhất, là sự can thiệp của chính phủ về chính sách như thuế, luật TMĐT… Thứ hai, một đợt đào thải lớn các nhà bán hàng không đủ chuyên nghiệp để cạnh tranh

Thứ ba, quy chuẩn TMĐT mới sẽ được thiết lập, mô hình đúng, chuẩn mới có thể tiếp tục tham gia. Thứ 4, hình thành các cộng đồng TMĐT liên kết chặt chẽ giữa nhãn hàng, nhà bán hàng và các đơn vị vận hành tạo nên những mối quan hệ sâu sắc để hỗ trợ nhau tham gia kinh doanh, cuộc chơi không thể đơn độc.

Cuối cùng, sản phẩm, hàng hoá sẽ siết chặt hơn, minh bạch hơn.

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!