Báo cáo đề nghị tiếp tục chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được Phó thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình thừa ủy quyền Thủ tướng trình Quốc hội, chiều 27/11. Trước đó, dự án này đã dừng theo quyết định năm 2016.

Theo Quy hoạch điện VIII, tổng công suất đặt hệ thống điện sẽ tăng từ 80.000 MW hiện nay lên 150.000 MW vào 2030 và đạt khoảng 490.000 - 573.000 MW vào năm 2050. Tại quy hoạch này, nhiều nguồn điện than và khí LNG bị khuyến cáo hạn chế và gặp khó khăn trong triển khai.

Do đó, phát triển nguồn điện cần đáp ứng mục tiêu kép là có nguồn điện mới để đủ điện, chuyển dịch năng lượng xanh và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào 2050 theo cam kết tại COP26.

"Khởi động lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận nhằm giúp đa dạng hóa nguồn cung cấp điện, bảo đảm an ninh năng lượng", Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình nói.

Điện hạt nhân là nguồn điện nền, xanh và bền vững. Trong khi đó, chi phí sản xuất điện bình quân của loại nguồn điện này có thể cạnh tranh với các nguồn truyền thống, nhất là điện than, LNG với giá nhiên liệu tăng dần.

Chưa kể, phát triển điện hạt nhân giúp Việt Nam có cơ hội tranh thủ thu hút nguồn lực tài chính, khoa học công nghệ, nhân lực chất lượng cao qua các chương trình hợp tác và tạo cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng công nghiệp lĩnh vực này.

Theo Chính phủ, địa điểm chọn đầu tư dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 đã được các đơn vị tư vấn trong và ngoài nước khảo sát, đánh giá kỹ. Đây là hai địa điểm tốt nhất, đáp ứng các tiêu chí khắt khe của quốc tế, phù hợp để xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Việt Nam.

Sau khi các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 dừng thực hiện theo nghị quyết của Quốc hội năm 2016, các địa điểm này đã được quy hoạch làm đất dự trữ chiến lược lâu dài cho năng lượng, để có thể tiếp tục xây dựng khi có chủ trương tái khởi động từ cấp có thẩm quyền. Hiện các địa điểm này được quản lý tốt.

"Việc sử dụng các địa điểm đã được nghiên cứu trước đây để phát triển, xây dựng điện hạt nhân thời gian tới là rất thuận lợi, tiết kiệm thời gian và chi phí nghiên cứu, khảo sát, chọn địa điểm", Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình khẳng định.

Theo quyết định chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được Quốc hội phê duyệt năm 2009, dự án gồm hai nhà máy, mỗi nhà máy có 2 tổ. Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 đặt tại xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam và nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 đặt tại xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, công suất mỗi nhà máy khoảng 2.000 MW.

Ở lần khởi động lại dự án này, nhà chức trách cho biết sẽ tận dụng tối đa các kết quả đã thực hiện với dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2, lập cơ quan chuyên trách quản lý Nhà nước với điện hạt nhân.

Thẩm tra, ông Lê Quang Huy - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường cho hay cơ quan này thống nhất cần tiếp tục chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

"Việc tiếp tục triến khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là cấp thiết, bảo đảm mục tiêu cung cấp nguồn điện có quy mô công suất đủ lớn, ổn định, là nguồn năng lượng xanh và bền vững", ông Huy nói.

Để tái khởi động dự án này, Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường đề nghị Chính phủ nghiên cứu, chuẩn bị hồ sơ điều chỉnh quyết định chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận phù hợp thực tế.

Chính phủ cũng cần đề xuất chương trình phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam gắn với tăng tiềm lực khoa học, công nghệ của đất nước. Việc này nhằm từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân.

"Chính phủ nghiên cứu, đề xuất mô hình quản lý, rà soát, hoàn thiện pháp luật về điện hạt nhân và nâng cao năng lực trong nước, nội địa hóa thiết bị hạt nhân", ông nói.

Trong phát triển điện hạt nhân, ngoài thiết bị, công nghệ, con người là yếu tố then chốt. Do đó, theo cơ quan thẩm tra, Chính phủ cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ chuyên gia đầu ngành, gắn với chương trình tổng thể phát triến ứng dụng năng lượng nguyên tử và điện hạt nhân. Cùng với đó, nhà chức trách hoàn thiện cơ chế, chính sách cho phát triển, khai thác, vận hành và quản lý chất thải hạt nhân.

Tính đến cuối tháng 8, thế giới có 415 lò hạt nhân năng lượng đang vận hành, với tổng công suất lắp đặt 373.735 MWe, và 62 lò đang được xây dựng với tổng công suất khoảng 64.971 MWe. Điện hạt nhân cung cấp khoảng 10% điện năng sản xuất trên toàn thế giới và giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu nguồn điện của nhiều nước. Bên cạnh 32 nước đang sở hữu và vận hành các nhà máy, 20 quốc gia khác đang xem xét phát triển để đáp ứng nhu cầu năng lượng, hiện thực hóa các cam kết khí hậu.

Hiện công nghệ điện hạt nhân đã phát triển, chủ yếu là xây mới lò phản ứng nước nhẹ (LWR) công nghệ thế hệ III+; nghiên cứu, hoàn thiện lò phản ứng thế hệ IV và thương mại hóa lò công suất nhỏ kiểu module (SMR). Công nghệ điện hạt nhân hiện cũng được nghiên cứu phát triển để hỗ trợ khai thác các nguồn năng lượng tái tạo, phát huy hiệu quả các nguồn năng lượng sơ cấp.

Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình cho biết sau khi được phê duyệt chủ trương khởi động lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, sẽ giao các cơ quan, bộ, ngành rà soát, cập nhật định hướng phát triển điện hạt nhân trong các chiến lược phát triển có liên quan như chiến lược phát triển năng lượng, ngành điện... Nhà chức trách sẽ lập Quy hoạch phát triển điện hạt nhân, trong đó làm rõ tiềm năng phát triển các loại hình, gồm quy mô lớn, nhỏ hay siêu nhỏ.

"Phát triển điện hạt nhân sẽ sử dụng công nghệ hiện đại, bảo đảm an toàn ở mức cao nhất, giảm thiểu rủi ro cho con người, môi trường và hiệu quả đầu tư", ông khẳng định.

Một kế hoạch nghiên cứu, phát triển khoa học - công nghệ trong tình hình mới, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực điện hạt nhân, cũng như khả năng nội địa hóa công nghệ hạt nhân, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu... cũng được Chính phủ tính toán, xây dựng toàn diện.

Bên cạnh đó, phát triển điện hạt nhân gắn với phát triển tổng thể hệ sinh thái công nghiệp năng lượng quốc gia; xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ cho chương trình dài hạn về phát triển điện hạt nhân và từng bước nâng tỷ lệ nguồn điện này trong tổng sản lượng điện quốc gia.

Dự kiến, chủ trương tiếp tục đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ được Quốc hội, xem xét và đưa vào nghị quyết chung của kỳ họp thứ 8.