Cần một phép màu cho “kỳ tích sông Hán”

Nhờ đà tăng trưởng kinh tế thần tốc hậu chiến tranh, Hàn Quốc đã vươn mình từ một đất nước nghèo đói thành một trong “4 con hổ châu Á”. Tuy nhiên, giờ đây Hàn Quốc đang phải đối mặt một cuộc khủng hoảng nhân khẩu học có thể kìm hãm đà tăng trưởng trong hai thập kỷ tới.

Năm ngoái, Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc (BoK) dự đoán tỷ lệ sinh thấp kỷ lục của quốc gia này sẽ là một trong những yếu tố đẩy đất nước vào thời kỳ suy thoái kéo dài vào thập niên 2040.

Vào tháng 5, một nghiên cứu khác của Viện Phát triển Hàn Quốc cho thấy những thay đổi nhân khẩu học sẽ tiếp tục kìm hãm tiềm năng tăng trưởng kinh tế. Theo dự báo, nền kinh tế Hàn Quốc có thể thu hẹp quy mô vào năm 2047 theo kịch bản trung tính hoặc sớm nhất vào năm 2041 theo kịch bản bi quan.

Tỷ suất sinh của Hàn Quốc đạt khoảng 0,748 vào năm 2024, tăng nhẹ so với mức thấp kỷ lục 0,721 vào năm 2023. Con số này thấp hơn hẳn mức trung bình 1,43 của các nước OCED vào năm 2023. Để duy trì dân số ổn định, các nước cần phải đạt tỷ suất sinh là 2,1.

Với tỷ suất sinh 0,72, cứ 100 người Hàn Quốc thì họ sẽ có khoảng 36 con. Các chuyên gia cảnh báo điều này sẽ khiến lực lượng lao động thu hẹp qua từng thế hệ, làm giảm năng suất làm việc và đè nặng lên tăng trưởng kinh tế.

Nếu đổi mới công nghệ không thể bù đắp cho đà sụt giảm của tỷ suất sinh, Hàn Quốc sẽ chứng kiến “đà suy thoái kinh tế kéo dài”, bà Lee In-sil, Giám đốc Viện Dân số Tương lai Bán đảo Triều Tiên, cảnh báo với CNBC.

Trên thực tế, Hàn Quốc vẫn đang nỗ lực. Quốc gia này đã triển khai hàng loạt biện pháp hỗ trợ cho các cặp vợ chồng mới cưới sinh con, bao gồm cả tiền thưởng cho trẻ sơ sinh và tiền thưởng bằng tiền mặt.

Theo một bài báo trên Tạp chí Đạo đức Y khoa năm 2024, Seoul đã chi hơn 270 tỷ USD trong 16 năm qua cho các chính sách khuyến sinh. Năm 2023, Seoul thậm chí còn đề xuất miễn nghĩa vụ quân sự bắt buộc cho nam giới nếu họ sinh từ 3 con trở lên trước 30 tuổi.

Song, những nỗ lực này không mấy hiệu quả tại Hàn Quốc. Chia sẻ với CNBC, nhà kinh tế Nicholas Eberstadt của Viện Doanh nghiệp Mỹ đánh giá: “Tôi không nghĩ rằng chính sách dân số có thể giúp nâng cao đáng kể mức sinh ở Hàn Quốc”.

Mặc dù tổng tỷ suất sinh của Hàn Quốc đã tăng nhẹ vào năm ngoái, “chúng ta không nên vội mừng” vì con số này vẫn thấp hơn nhiều tỷ lệ thay thế 2,1 cần để duy trì dân số ổn định, vị chuyên gia lưu ý.

Tác động đến quỹ lương hưu

Lực lượng lao động thu hẹp cũng sẽ gây áp lực lên hệ thống lương hưu. Vào tháng 3, Hàn Quốc đã thông qua đợt cải cách quỹ hưu trí đầu tiên sau 18 năm, kéo dài thời gian cạn kiệt của quỹ hưu trí nhà nước thêm 15 năm đến năm 2071.

Theo bà Lee của Viện Dân số Tương lai Bán đảo Triều Tiên, trong số 4 hệ thống lương hưu chính của Hàn Quốc - gồm quân đội, nhân viên trường tư thục, công chức và quỹ hưu trí quốc gia, quỹ lương hưu quân đội và công chức đã cạn kiệt.

Vị chuyên gia cho biết thêm rằng dựa theo đợt cải cách hiện tại, thế hệ trẻ sẽ phải đóng góp nhiều hơn nhưng nhận được phúc lợi ít hơn. Điều này chắc chắn sẽ khiến công chúng chỉ trích chính phủ đang chuyển gánh nặng cho các thế hệ tương lai.

Việc giảm số lượng quân dịch cũng có những tác động đến quốc phòng, trong bối cảnh xung đột trên bán đảo Triều Tiên chưa chấm dứt. Quân số thường trực của Hàn Quốc đã giảm 20% từ 690.000 người vào năm 2019 xuống còn khoảng 450.000.

Không có lý do để bi quan?

Bất chấp triển vọng ảm đạm của nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á, một số nhà phân tích cảnh báo công chúng không nên tuyệt vọng. Bà Lee, từng là người đứng đầu Cơ quan Thống kê Quốc gia, cho biết các nền kinh tế có thể tìm cách thi nghi.

“Khi một nền kinh tế đối mặt với suy thoái, họ thường phản ứng bằng nhiều nỗ lực khác nhau để nâng cao năng suất thông qua đổi mới công nghệ, chính sách nhập cư và các biện pháp khác để ngăn chặn đà suy giảm”, bà Lee lập luận.

Trao đổi với CNBC, ông Eberstadt của Viện Doanh nghiệp Mỹ cũng lưu ý rằng nền kinh tế Hàn Quốc có thể duy trì và thậm chí gia tăng mức độ thịnh vượng bất chấp tình trạng già hoá và suy giảm dân số.

Nhà kinh tế này đã đề cập đến thập niên 1970, khi nỗi lo về sự khan hiếm tài nguyên gia tăng do dân số thế giới phình to và giới chuyên gia băn khoăn về cách nuôi sống hàng tỷ người.

Vào năm 1968, cuốn sách “The Population Bomb” (tạm dịch: Quả bom dân số) do giáo sư Đại học Stanford Paul Ehrlich và nhà nghiên cứu Anne Ehrlich chắp bút từng dự đoán nạn đói và tỷ lệ tử toàn cầu sẽ gia tăng khi dân số mở rộng.

Tuy nhiên, 50 năm sau, thế giới “đang giàu có hơn, được giáo dục tốt hơn, được ăn uống đầy đủ hơn, có nhà ở đẹp đẽ hơn, thịnh vượng hơn, ít nghèo đói hơn so với khi thế giới còn nhỏ bé”, ông Eberstadt nói.

Bà Lee cho rằng xét đến những thay đổi chính sách nhanh chóng của chính phủ Hàn Quốc và nhận thức ngày càng cao của công chúng trong những năm gần đây, các giải pháp đột phá sẽ xuất hiện.

Rất ít người tin tưởng rằng Hàn Quốc có thể đạt được những thành tựu hôm nay khi Chiến tranh Triều Tiên tạm ngừng vào năm 1953, ông Eberstadt bổ sung.

“Con người có khả năng thích nghi đặc biệt. Đây là một loại thử thách rất khác, nhưng tôi không nghĩ rằng lịch sử gần đây cho thấy đặt cược chống lại dân số Hàn Quốc là một canh bạc khôn ngoan”, ông nhấn mạnh.