Tại ngày 30/6/2025, CTCP FPT có 54.149 nhân sự - nằm trong top các doanh nghiệp thâm dụng lao động lớn trên sàn chứng khoán. Con số đặt ra câu hỏi tại sao một doanh nghiệp công nghệ lại có quy mô nhân lực lớn đến vậy?

Câu trả lời không chỉ nằm ở FPT mà còn phản ánh một mô hình kinh doanh đã và đang định hình ngành dịch vụ công nghệ thông tin (CNTT) toàn cầu.

FPT, về bản chất, đang vận hành theo một kịch bản đã được các gã khổng lồ như Tata Consultancy Services (TCS) của Ấn Độ đã từng, và giờ đây, mô hình đó đang đứng trước những bước ngoặt lớn.

Dưới đây là 5 nguyên nhân cốt lõi, được soi chiếu qua các case study cụ thể từ những thị trường tương đồng, để giải mã mô hình thâm dụng lao động của FPT.

Mô hình kinh doanh dịch vụ và sự phụ thuộc vào quy mô nhân sự

Bản chất của mô hình FPT là cung cấp dịch vụ CNTT theo hợp đồng. Doanh thu của công ty gắn liền trực tiếp với số lượng dự án và số lượng nhân sự tham gia vào các dự án đó. Báo cáo tài chính 6 tháng đầu năm 2025 của FPT cho thấy Khối Công nghệ, chủ yếu là dịch vụ gia công, đóng góp tới 61% tổng doanh thu.

Mô hình này không chỉ có ở FPT. Tata Consultancy Services (TCS), gã khổng lồ của ngành gia công Ấn Độ, có tới hơn 613.000 nhân viên, theo Reuters. Bài viết trên trang ScaleupAlly cũng chỉ ra rằng các công ty công nghệ lớn của Ấn Độ như TCS, Infosys và Wipro tuyển dụng tổng cộng hơn 1 triệu người.

Quy mô khổng lồ này là nền tảng để họ phục vụ thị trường toàn cầu. Hãng nghiên cứu HFS, trong một bài phân tích trên Horses for Sources, gọi đây là kỷ nguyên "Kinh doanh chênh lệch giá lao động" (Labor Arbitrage), nơi giá trị được tạo ra bằng cách huy động một lực lượng lao động lớn ở các khu vực có chi phí thấp hơn.

Phục vụ thị trường xuất khẩu quy mô lớn và đa dạng

FPT có một danh mục khách hàng lớn tại các thị trường phát triển như Nhật Bản, Mỹ và châu Âu. Báo cáo 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy mức tăng trưởng ấn tượng 28,1% từ thị trường Nhật Bản, cùng các hợp tác chiến lược với những tên tuổi như Airbus, Sumitomo.

Đây cũng chính là sân chơi của các công ty Ấn Độ. Theo ScaleupAlly, Ấn Độ hiện quản lý gần 55% thị phần gia công toàn cầu. Để đáp ứng một thị trường rộng lớn như vậy, việc duy trì một đội ngũ nhân sự khổng lồ là điều bắt buộc.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu cũng đi kèm với rủi ro. Bài báo của Reuters đề cập rằng các khách hàng của TCS tại thị trường trọng điểm Bắc Mỹ đang "trì hoãn các hợp đồng và cắt giảm chi tiêu tùy ý", cho thấy sự mong manh của mô hình khi kinh tế toàn cầu biến động.

Ưu tiên dịch vụ thay vì sản phẩm công nghệ có thể nhân rộng

Mô hình của FPT hiện tại chủ yếu là làm dịch vụ theo đơn đặt hàng, chưa có một sản phẩm công nghệ (product) nào đạt quy mô toàn cầu để có thể nhân rộng mà không cần tăng nhân sự tương ứng. Dữ liệu từ FPT cho thấy doanh thu từ sản phẩm "Made-by-FPT" chỉ chiếm một phần rất nhỏ (1.148 tỷ đồng) so với doanh thu dịch vụ của Khối Công nghệ.

Tình hình này tương tự với ngành CNTT Ấn Độ. Thống kê từ ScaleupAlly cho thấy cơ cấu doanh thu của ngành này phản ánh rõ điều đó: Dịch vụ CNTT truyền thống và Dịch vụ & Đám mây kỹ thuật số chiếm phần lớn doanh thu, trong khi mảng Phát triển sản phẩm (Product Development) chỉ đóng góp một phần nhỏ (328,3 triệu USD trong năm 2023).

Sự tập trung vào dịch vụ, vốn đòi hỏi sự tham gia trực tiếp của con người, là lý do chính khiến các công ty trong ngành này luôn cần một lực lượng lao động lớn.

Cấu trúc đa ngành nghề cần nhiều nhân lực

Ngoài mảng dịch vụ phần mềm, FPT còn hoạt động trong các lĩnh vực thâm dụng lao động khác như Viễn thông (FPT Telecom) và Giáo dục (FPT Education).

Báo cáo 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy hai khối này đóng góp doanh thu đáng kể và đều cần nguồn nhân lực lớn để vận hành, giảng dạy, và chăm sóc khách hàng. Các dự án giáo dục có quy mô hàng chục nghìn người học của FPT là minh chứng rõ ràng cho nhu cầu nhân sự cao ngoài lĩnh vực công nghệ cốt lõi.

Cạnh tranh bằng chi phí và quy mô: Một mô hình đang tiến hóa

Lợi thế cạnh tranh cốt lõi của ngành gia công Việt Nam và Ấn Độ trong nhiều thập kỷ là chi phí lao động thấp. Theo ScaleupAlly, một lập trình viên mới ra trường ở Ấn Độ có chi phí khoảng 15-20 USD/giờ, thấp hơn nhiều so với thị trường phương Tây. Để duy trì lợi thế giá rẻ, các công ty phải hoạt động ở quy mô lớn để tối ưu hóa chi phí.

Tuy nhiên, chính mô hình này đang đứng trước một cuộc cải tổ sâu sắc, và câu chuyện của TCS là ví dụ điển hình nhất. Theo Reuters, vào tháng 7/2025, TCS đã công bố kế hoạch cắt giảm 2% lực lượng lao động (khoảng 12.200 người). Đáng chú ý, CEO của TCS khẳng định việc này không phải do AI tạo ra năng suất cao hơn, mà là do "sự không tương thích về kỹ năng" (skills mismatch).

Điều này hé lộ một sự thật quan trọng: ngành công nghiệp đang chuyển dịch.

Từ mô hình kim tự tháp sang kim cương: Reuters trích lời một chuyên gia cho biết mô hình "kim tự tháp" cũ (với đáy là rất nhiều lao động chi phí thấp) đang được thay thế bằng mô hình "kim cương", với tầng giữa là các nhân sự có kỹ năng chuyên sâu và được trả lương cao hơn ngày càng phình to.

Sẵn sàng trả giá cao cho nhân tài: Cùng lúc đó, một công ty khác là HCL Technologies sẵn sàng trả cho một "đội ngũ ưu tú" mức lương cao gấp 4 lần so với mức thông thường.

Chuyển sang "Kinh doanh chênh lệch giá công nghệ": Bài phân tích của Horses for Sources gọi đây là sự chuyển dịch tất yếu từ "Labor Arbitrage" sang "Technology Arbitrage". Giá trị không còn đến từ việc có bao nhiêu người, mà đến từ việc những người đó có thể làm gì với các công nghệ tiên tiến như AI, đám mây và tự động hóa.

Có thể thấy số lượng 54.149 nhân sự của FPT là một hệ quả logic của một mô hình kinh doanh dịch vụ công nghệ toàn cầu đã được chứng minh là thành công trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, câu chuyện của TCS và những xu hướng đang định hình lại thị trường Ấn Độ cho thấy dự báo rằng kỷ nguyên của việc chỉ dựa vào quy mô nhân sự giá rẻ đang dần đi đến hồi kết.