Vào năm 2019, ông Chen Tianshi còn cách rất xa danh hiệu một trong những người giàu nhất hành tinh. Khi đó, công ty khởi nghiệp chip AI của ông mới hoạt động được ba năm. Khách hàng lớn nhất là gã khổng lồ viễn thông Huawei Technologies - vốn chiếm tới hơn 95% doanh thu của công ty, đã đột ngột cắt đứt hợp tác để chuyển sang tự phát triển chip riêng.

Tưởng chừng như bế tắc, ông Chen lại bất ngờ gặp "vận may" từ một phía không ai ngờ tới. Quyết định của Mỹ trong việc chặn Trung Quốc tiếp cận các dòng chip tiên tiến, cộng với quyết tâm tự chủ công nghệ của Bắc Kinh, đã tạo ra một lớp khiên bảo trợ vững chắc và một thị trường nội địa rộng lớn cho công ty này. Chính điều đó đã đưa ông trở thành một trong những tỷ phú tự thân giàu có nhất thế giới, theo Bloomberg News.

Chỉ trong vòng 24 tháng qua, cổ phiếu của công ty thiết kế chip Cambricon Technologies do ông sáng lập đã tăng vọt hơn 765%.

Theo Bloomberg, khối tài sản của ông Chen - phần lớn đến từ 28% cổ phần tại công ty sản xuất bộ tăng tốc AI có trụ sở ở Bắc Kinh, đã tăng hơn gấp đôi, đạt mức 22,5 tỷ USD (tương đương 29,2 tỷ SGD) kể từ đầu năm 2025.

Sự thăng tiến thần tốc của ông Chen là minh chứng rõ nét cho thấy sự hỗ trợ mạnh mẽ của Trung Quốc đối với ngành AI nội địa, đang tạo ra một thế hệ "tinh hoa công nghệ" mới.

Khi các lệnh cấm xuất khẩu của Washington bóp nghẹt dòng chảy chip cao cấp vào Trung Quốc, những công ty như Cambricon của ông Chen đã vươn lên thành "nhà vô địch quốc gia". Họ được bảo vệ bởi các chính sách ưu đãi và sự săn đón của nhà đầu tư.

Tuy nhiên, giới quan sát vẫn còn tranh cãi liệu đà tăng trưởng này sẽ kéo dài bao lâu, khi đặt câu hỏi: sự bùng nổ của Cambricon đến từ chất lượng chip hay nhờ chủ nghĩa bảo hộ?

Ông Shen Meng, Giám đốc ngân hàng đầu tư Chanson & Co tại Bắc Kinh, nhận định: "Doanh thu của Cambricon tăng vọt chủ yếu do xuất phát điểm thấp. Mức định giá hiện tại có thể đang bị thổi phồng nếu không có sự hỗ trợ chính sách lâu dài.".

Dù vẫn chưa thể sánh bằng khối tài sản của Jensen Huang (nhà sáng lập Nvidia), ông Chen hiện đã là người giàu thứ ba thế giới trong nhóm dưới 40 tuổi, chỉ đứng sau những người thừa kế của đế chế Walmart và Red Bull.

Cổ phiếu Cambricon và theo đó là tài sản của ông Chen – đã "cất cánh" vào tháng 8, khi Bắc Kinh kêu gọi các công ty trong nước tránh sử dụng bộ xử lý H20 của Nvidia, đặc biệt là cho các dự án liên quan đến Chính phủ.

Để hạ nhiệt cơn sốt của các nhà đầu tư, công ty đã phải lên tiếng cảnh báo trong hồ sơ gửi sàn chứng khoán Thượng Hải vào tháng 8 rằng doanh nghiệp vẫn đang chịu lệnh trừng phạt của Mỹ và việc leo lên nấc thang công nghệ cao là rất khó khăn. Công ty cũng bác bỏ tin đồn về những sản phẩm không có thực.

Dù các báo cáo môi giới có nhắc đến con chip Siyuan 690 sắp ra mắt của hãng, nhưng giới chuyên môn tin rằng nó vẫn đi sau sản phẩm tương ứng của Nvidia ít nhất vài năm.

"Còn quá sớm để nói liệu Cambricon hay Huawei sẽ trở thành 'Nvidia của Trung Quốc'. Việc sao chép nhanh chóng toàn bộ hệ sinh thái của Nvidia, bao gồm nền tảng CUDA, là điều cực kỳ khó khăn," ông Sunny Cheung, nhà nghiên cứu tại Quỹ Jamestown (Washington), nhận định.

Bất chấp những hoài nghi về định giá, con đường thành công của ông Chen đã trở thành một ví dụ điển hình cho hệ thống đào tạo nhân tài được nhà nước hậu thuẫn của Trung Quốc.

Sinh năm 1985 trong một gia đình trí thức ở Nam Xương, trí thông minh của ông Chen sớm được phát hiện. Ông cùng anh trai, Chen Yunji, được tuyển thẳng vào lớp tài năng của Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc (USTC) danh tiếng, nơi ông lấy bằng Tiến sĩ khoa học máy tính vào năm 2010.

Sau đó, hai anh em ông vào làm nghiên cứu viên tại Viện Kỹ thuật Tính toán thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc - trung tâm đầu não về khoa học được nhà nước tài trợ. Tại đây, họ gây tiếng vang quốc tế với các bài báo về bộ tăng tốc DianNao vào năm 2014.

Năm 2015, họ ra mắt con chip đầu tiên lấy cảm hứng từ bộ não con người dùng cho học sâu (deep learning), đặt tên là "Cambricon" lấy cảm hứng từ sự kiện "Bùng nổ kỷ Cambri" để ám chỉ sự khởi đầu tiến hóa của AI.

Năm 2016, dự án được tách ra để thành lập công ty riêng. Đến năm 2017, họ lại đạt bước đột phá khi Huawei sử dụng công nghệ của Cambricon cho điện thoại Mate 10. Tuy nhiên, mối lương duyên này kết thúc vào năm 2019, khi Huawei tự chủ được công nghệ.

Kể từ đó, Cambricon chuyển hướng sang thiết kế chip cho máy chủ đám mây và thiết bị biên. Công ty niêm yết trên sàn chứng khoán Thượng Hải năm 2020 nhưng liên tục thua lỗ và chỉ mới bắt đầu có lãi hàng quý lần đầu tiên vào cuối năm 2024.

Năm 2022, Mỹ liệt Cambricon vào "danh sách đen", hạn chế họ tiếp cận công nghệ phương Tây.

Nhưng nghịch lý thay, các lệnh cấm này lại mở đường cho Cambricon. Khi Mỹ chặn Nvidia và AMD bán chip AI cao cấp cho Trung Quốc, một "khoảng trống" nguồn cung khổng lồ đã xuất hiện. Bắc Kinh lập tức ra chỉ thị cho các công ty công nghệ phải "dùng hàng nội", buộc họ phải mua chip từ Huawei hoặc Cambricon.

Kết quả là nhu cầu bùng nổ. Doanh thu của Cambricon tăng hơn 500% trong 12 tháng qua.

Ông Shuman Ghosemajumder, CEO của startup AI Reken tại San Francisco, bình luận: "Sự trỗi dậy của họ trực tiếp đến từ nhu cầu cấp thiết về hạ tầng phần cứng của các quốc gia. Cũng giống như Nvidia, giá cổ phiếu của họ sẽ còn biến động nhiều khi thị trường dần nhận ra đâu là nhu cầu thực tế và đâu là sự kỳ vọng thái quá".