Lễ cúng mùng 1 Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tâm linh và gia đình. Đây là dịp con cháu thể hiện lòng hiếu kính, tri ân tổ tiên, ông bà và thần linh – những người đã đặt nền móng cho sự thịnh vượng của gia đình. Mâm cúng được chuẩn bị kỹ lưỡng với các món ăn truyền thống, không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn mang lại sự trang nghiêm, tôn trọng.
Bên cạnh đó, lễ cúng mùng 1 Tết còn là cầu nối tâm linh, giúp gia đình gửi gắm mong ước về một năm mới bình an, may mắn và thuận lợi. Đồng thời, đây cũng là thời điểm để các thành viên trong gia đình quây quần, chia sẻ niềm vui, tăng cường sự gắn kết. Với những ý nghĩa sâu sắc ấy, lễ cúng mồng 1 Tết trở thành một nghi lễ không thể thiếu, mở đầu cho năm mới an lành và hạnh phúc.
Cúng mùng 1 Tết là dịp các gia đình chuẩn bị mâm cơm cúng, dâng lên tổ tiên và thần linh với mong ước một năm mới an khang, thịnh vượng (Ảnh: Sưu tầm)
Vào sáng mùng 1 Tết, người Việt thường chuẩn bị mâm cỗ cúng và mâm ngũ quả để dâng lên tổ tiên và những người đã khuất trong gia đình. Đây là cách thể hiện lòng thành kính, đồng thời cầu mong tổ tiên phù hộ gia đình có một năm mới bình an, mưa thuận gió hòa, mọi việc suôn sẻ, may mắn đến với các thành viên.
Tùy theo phong tục từng vùng miền, mâm cúng có thể là mâm mặn hoặc chay, được bày biện cẩn thận, trang trọng.
Người miền Bắc thường chuẩn bị bánh chưng, xôi gấc, gà luộc, nem rán, thịt đông, dưa hành, giò lụa, canh măng, canh bóng và bánh kẹo.
Người miền Trung thường dâng heo quay, gà quay, nem lụi, thịt ngâm mắm, thịt nạc rim và các món đặc sản địa phương.
Người miền Nam chọn các món như thịt kho trứng, canh khổ qua nhồi thịt, lạp xưởng, gỏi gà, bánh tét và kiệu chua ngọt.
Ngoài mâm cúng, các gia chủ còn chuẩn bị các lễ vật cúng để nghi lễ thêm trọn vẹn. Lễ vật cúng mùng 1 Tết cơ bản gồm có:
Mâm ngũ quả
Hương hoa
Giấy tiền vàng mã
Đèn, nến
Trầu, cau
Rượu, trà
Bánh chưng (hoặc bánh tét)
Tuỳ từng vùng miền mà mâm cúng mùng 1 Tết có thể khác nhau (Ảnh: Sưu tầm)
Bài khấn 1:
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên linh, và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.
Hôm nay là ngày mùng 1 tháng Giêng năm Giáp Thìn.
Chúng con là:……Ngụ tại:……………………
Nay theo tuế luật, âm dương vận hành, tới tuần Nguyên đán, mồng một đầu xuân, mưa móc thấm nhuần, đón mừng năm mới.
Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên như trời cao biển rộng, khôn đem tấc cỏ báo đáp ba xuân.
Do đó, chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, hương hoa nước quả, thắp nén hương thơm, thành kính dâng lên trước án.
Kính mời các cụ Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại, cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu, năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm hại, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Tín chủ chúng con đồng tâm kính mời các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng, phù hộ cho chúng con được bách sự như ý, vạn sự cát tường.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Bài khấn 2:
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Độc lập - tự do - hạnh phúc
Hôm nay ngày 1 tháng 1 năm Giáp Thìn
Tại: Thôn... xã... huyện... tỉnh....
Tín chủ là:...... cùng toàn gia kính bái.
Nay nhân ngày lễ Nguyên đán.
Kính cẩn sắm một lễ gồm....
Gọi là lễ mọn lòng thành, kính dâng lên:
Đông trù Tư mệnh Táo phủ thần quân, bản gia tiên sư, bản viên thổ công, liệt vị tôn thần.
Trước linh vị của:
Hiển:
Hiển:
Hiển:
Và các vị tổ bá, tổ thúc, tổ cô, cùng các vong linh phụng thờ theo tiên tổ.
Kính cẩn thưa rằng:
Nay theo tuế luật
Mồng Một đầu xuân
Mưa móc thấm nhuần
Đón mừng Nguyên đán
Cháu con tưởng niệm
Nội ngoại tổ tiên
Kính cẩn dâng lên
Lễ nghi vật phẩm
Cúi xin chứng giám
Biểu lộ lòng thành
Thỉnh cáo tổ tiên linh
Cùng về âm hưởng
Tôn linh tại thượng
Phù hộ độ trì
Năm mới mọi bề
Yên vui khang thái
Cẩn cáo!
Văn khấn sẽ được người dâng lễ trình bày ngày tháng, nơi ở, mục đích của buổi cúng lễ, cúng ai, tên những người trong gia đình, lời cầu xin và lời hứa (Ảnh: Sưu tầm)
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Phật trời, Hoàng Thiên Hậu Thổ.
Con kính lạy chư vị Tôn Thần.
Hôm nay là ngày mùng 1 tháng Giêng, nhằm ngày Tết Nguyên đán đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên Đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới.
Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường trình.
Tín chủ con là ………Ngụ tại ……………………………
Nhân tiết minh niên sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bày ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần.
Thiết nghĩ tôn thần hào khí sáng loà, ân đức rộng lớn. Ngôi cao vạn trượng uy nghi, vị chính mười phương biến hiện. Lòng thành vừa khởi, tôn đức cảm thông.
Cúi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con mọi người hoan hỷ vinh xương, con cháu cát tường khang kiện.
Mong ơn Đương Cảnh Thành Hoàng, đội đức tôn thần bản xứ. Hộ trì tín chủ, gia lộc gia ân, xá quá trừ tai. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý.
Chúng con lòng thành kính lễ, cúi xin chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Để bày trí mâm cúng mùng 1 Tết trang trọng và thể hiện lòng thành kính, gia chủ cần lưu ý những điểm sau:
Thời gian chuẩn bị: Mâm cúng nên được bày biện vào sáng sớm mùng 1 Tết, trước khi gia đình bắt đầu các hoạt động đầu năm.
Vị trí mâm ngũ quả: Đặt mâm ngũ quả ở trung tâm bàn thờ, sắp xếp các món ăn và lễ vật khác xung quanh một cách cân đối, gọn gàng.
Bố trí bánh chưng, bánh tét: Những món truyền thống như bánh chưng, bánh tét thường được đặt phía dưới mâm ngũ quả, tạo cảm giác hài hòa, trang nhã.
Chuẩn bị lễ vật: Nếu cúng gà, nên chuẩn bị từ chiều 30 Tết để tránh việc sát sinh trong ngày đầu năm
Mâm cúng cần được bày biện gọn gàng, cân đối (Ảnh: Sưu tầm)
Ngày mùng 1 Tết được xem là thời khắc khởi đầu của năm mới, mang ý nghĩa đặc biệt trong văn hóa người Việt. Vì vậy, có một số điều kiêng kỵ để tránh xui rủi và giữ cho không khí Tết thêm phần trọn vẹn:
Không quét nhà: Người xưa quan niệm quét nhà vào mùng 1 sẽ vô tình "quét" đi tài lộc và vận may của cả gia đình trong năm mới. Vì thế, hãy dọn dẹp nhà cửa thật sạch sẽ trước giao thừa.
Không đổ rác: Đổ rác vào mùng 1 cũng mang ý nghĩa xua đuổi sự giàu có và may mắn. Điều này là lý do các gia đình thường để rác lại và xử lý sau ngày mùng
Không vay mượn tiền bạc: Ngày đầu năm kiêng việc vay tiền hoặc cho vay, vì điều này được cho là báo hiệu một năm tài chính khó khăn, nợ nần chồng chất.
Không nói lời tiêu cực: Tránh nói những lời không hay, cãi cọ hoặc tranh luận trong ngày mùng 1 Tết, vì điều này có thể mang đến bất hòa và xui xẻo cả năm.
Không làm vỡ đồ: Làm vỡ gương, bát đĩa hay bất kỳ đồ vật nào trong ngày đầu năm được xem là điềm gở, tượng trưng cho sự tan vỡ trong mối quan hệ hoặc mất mát.
Không mặc đồ tối màu: Người Việt quan niệm rằng mùng 1 Tết nên mặc đồ có màu sắc tươi sáng như đỏ, vàng, xanh lá để mang lại sự may mắn, tránh các màu đen, xám vì gợi đến sự tang tóc, u buồn.
Không ăn một số món: Một số món ăn như thịt chó, mực, cá mè thường được kiêng trong ngày đầu năm vì mang ý nghĩa xui xẻo trong dân gian.
Không chúc Tết người đang chịu tang: Việc chúc Tết người đang chịu tang thường bị tránh vì điều này được xem là không phù hợp trong văn hóa tâm linh.
Không khóc lóc: Tiếng khóc trong ngày mùng 1 Tết có thể mang đến sự xui xẻo và buồn bã cho cả năm, nên cần tránh tạo ra không khí u ám.
Không xuất hành vào giờ xấu: Theo quan niệm phong thủy, xuất hành ngày đầu năm cần chọn giờ hoàng đạo và hướng xuất hành tốt để đón may mắn và tránh điều không lành.
