Ghi nhận từ thị trường cho thấy, một số đơn vị bán lẻ đã có phản ứng sau khi xuất hiện thông tin liên quan đến C.P. Việt Nam. Cụ thể, đại diện một hệ thống bán lẻ lớn cho biết họ đã tạm dừng nhập sản phẩm của C.P Việt Nam. Trước đó, một số cửa hàng cũng ra thông báo tạm dừng bán sản phẩm do C.P Việt Nam sản xuất.

Trên các phương tiện truyền thông, một số người tiêu dùng cũng cho thấy ý định “tẩy chay” thương hiệu. Những động thái trên diễn ra sau khi trên mạng xã hội lan truyền thông tin từ một tài khoản tự xưng là cựu nhân viên, đưa ra cáo buộc công ty này không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là, vụ việc vẫn đang được các cơ quan chức năng tiếp nhận, xác minh và chưa có bất kỳ kết luận chính thức nào được công bố. Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào người tiêu dùng cũng đợi chờ một phán quyết từ toà án hoặc cơ quan chức năng.

Trên thế giới, hành động này được gọi là “công lý đám đông” (mob justice). Với niềm tin vào công lý đám đông, người tiêu dùng sử dụng sức mạnh ví tiền của họ thông qua hành động tẩy chay thương hiệu. Thông qua đó, người tiêu dùng kỳ vọng đạt được nhiều mục tiêu, như: được lắng nghe, thay đổi chính sách của công ty, và tạo ra chuyển biến tích cực trong toàn ngành.

Giáo sư ngành Quản trị và Tổ chức tại Đại học Northwestern, ông Brayden King, đánh giá tẩy chay là một phương án tích cực - “giống như bạn đang bỏ một lá phiếu với hy vọng điều đó sẽ tạo ra thay đổi trong tương lai”, ông nói trên USA Today.

Bà Bùi Trà My - Thạc sỹ Phân tích và Phê bình Đại học Goldsmiths (Anh), cho rằng công chúng đang chọn cách tự “kết án” bằng cách tẩy chay một công ty, một sản phẩm.

Tuy nhiên, “Trong thực hành pháp lý có một nguyên tắc: Không ai là tội phạm cho đến khi toà tuyên án. Nhưng với văn hóa phê phán trên mạng xã hội theo cách chúng ta đang nhìn thấy, nhiều người có thể đã bị xã hội kết án trước khi cơ quan có thẩm quyền kịp đưa ra lời kết luận”, bà My phân tích trên VietnamPlus năm 2021.

Theo Tiến sĩ Helal Uddin Ahmed (Bangladesh), mặc dù được gọi là “công lý đám đông” nhưng thực sự không có công lý trong hầu hết các trường hợp. Nó thường bốc đồng và dẫn đến nhiều sai lầm.

Đó được gọi là “thiên kiến xác nhận” (confirmation bias) – tức là con người có xu hướng dễ dàng tin vào những câu chuyện phù hợp với niềm tin sẵn có của mình. Theo chuyên gia, chúng ta đều nghĩ rằng mình là người lý trí, nhưng thực tế là hầu hết chúng ta chỉ tin vào những bằng chứng củng cố niềm tin của mình – và bỏ qua các dữ kiện mâu thuẫn. Khi có một câu chuyện nào đó quá khớp với những gì ta đã tin sẵn, chúng ta sẵn sàng tin vào nó.

Việc công chúng phản ứng mạnh với các cáo buộc chưa được xác minh và tiến hành tẩy chay có thể gây thiệt hại không nhỏ đến hoạt động của doanh nghiệp cũng như người lao động.

Chẳng hạn, sau khi đối mặt với làn sóng tẩy chay của người tiêu dùng liên quan đến quan điểm của họ với xung đột tại Gaza, McDonald’s đã ghi nhận việc lần đầu tiên sau 4 năm không đạt doanh thu quý. Hay Starbucks cũng chịu ảnh hưởng tương tự khi mất 11 tỷ USD bởi phong trào tẩy chay diễn ra năm ngoái.

Trở lại vụ việc của C.P, đây là doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam từ năm 1988, sở hữu 8 nhà máy thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm. Họ cũng có nhà máy sơ chế bắp, ba nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi thuỷ sản, hai nhà máy chế biến thuỷ sản và 4 nhà máy chế biến thịt với hàng nghìn lao động. Việt Nam cũng là thị trường nước ngoài lớn nhất của C.P khi chiếm khoảng 21% tổng doanh thu, tương đương khoảng 93.000 tỷ đồng trong năm 2024.

Hành xử thế nào cho đúng?

Bàn về xu hướng người tiêu dùng “tẩy chay” thương hiệu và phản ứng của các hệ thống bán lẻ khi cơ quan chức năng chưa đưa ra kết luận, một chuyên gia trong ngành truyền thông marketing tại Việt Nam đánh giá đây là động thái có thể thông cảm được.

“Thực phẩm là ngành hàng ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của người tiêu dùng. Khách hàng mua sản phẩm vì niềm tin vào chất lượng của một quy trình đồng bộ, nên khi kể cả khi chưa có kết luận thì một bộ phận người tiêu dùng sẽ không chấp nhận rủi ro để tiếp tục sử dụng sản phẩm, đây chính là cái giá rất đắt của niềm tin”, người này cho biết và xin giấu tên khi chưa có kết luận rõ ràng.

Tuy nhiên, thực tế tẩy chay không phải là cách duy nhất để buộc các doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm. Trong bối cảnh các tập đoàn đa ngành chiếm lĩnh thị trường, theo các chuyên gia phân tích trên BBC, rất khó để người tiêu dùng tẩy chay toàn diện một doanh nghiệp. Nhiều thương hiệu chỉ là một phần trong danh mục sản phẩm rộng lớn của một tập đoàn mẹ, hoạt động ở nhiều lĩnh vực khác nhau.

Chẳng hạn, với Amazon, họ sở hữu nhiều thương hiệu như Whole Foods và Audible. Ngay cả khi có lời kêu gọi tẩy chay nền tảng thương mại điện tử Amazon, nhiều người tham gia vẫn đang sử dụng các dịch vụ khác thuộc sở hữu của tập đoàn này, bao gồm cả Amazon Web Services – nền tảng lưu trữ dữ liệu cho nhiều trang nổi tiếng như Netflix, Facebook và Airbnb.

Nhận thức được điều này, một số người tiêu dùng đang tiếp cận việc tẩy chay theo cách mới. Thay vì hoàn toàn tẩy chay doanh nghiệp, họ chọn cách hướng chi tiêu nhất quán vào những thương hiệu mà họ tin tưởng. Họ quan tâm đến sản phẩm được sản xuất, phân phối ở đâu, thế nào và chi tiền cho những thương hiệu có giá trị đạo đức phù hợp với niềm tin cá nhân.

Dù vậy, họ vẫn không ngừng tạo áp lực để các công ty cải thiện chính sách. Để lấy lại lòng tin từ nhóm khách hàng này, các thương hiệu cần minh bạch về những sai sót trong quá khứ và những bước đã thực hiện để khắc phục. Với nhiều người tiêu dùng có ý thức, chừng đó là đủ để họ quay lại ủng hộ thương hiệu – và điều này đang được các công ty ghi nhận, từ đó tạo thêm động lực để thay đổi.

Thật vậy, Giáo sư Maurice Schweitzer thuộc Trường Kinh doanh Wharton, Đại học Pennsylvania (Mỹ), cho biết khi có tin tức bất lợi liên quan đến một thương hiệu mà người tiêu dùng cảm thấy đồng điệu về mặt đạo đức, họ thường sẵn sàng cho thương hiệu cơ hội sửa sai.

“Các thương hiệu có thể dễ mất lòng tin. Nhưng không phải là không thể lấy lại”, ông nói. “Người tiêu dùng không thích thay đổi. Trong nhiều trường hợp, chúng ta mong muốn thương hiệu đồng hành với mình qua những giai đoạn chuyển biến, nhất là với những vấn đề lớn như phát triển bền vững hay đạo đức kinh doanh”.

“Chúng ta thường khó từ bỏ những thứ mình đang dùng, ngay cả khi nghe tin không tốt về thương hiệu đó, hay biết rằng họ từng làm điều sai trái,” ông nói thêm.

Còn theo chuyên gia truyền thông tại Việt Nam nói trên, để C.P quay lại thị trường cần rất nhiều sự thay đổi về phương pháp kinh doanh thực phẩm. “Họ cần đưa ra những phương pháp để minh bạch hóa quy trình, giúp khách hàng và hệ thống phân phối có thể theo dõi được chất lượng sản phẩm khi đi qua các khâu trung gian”

“Bên cạnh đó, C.P phải tích cực đào tạo và truyền thông nội bộ để mỗi nhân sự của doanh nghiệp phải là một thanh tra về chất lượng, phải là một đại sứ truyền thông về những giá trị mà C.P theo đuổi. Nếu C.P có thể kiên trì thực hiện những thay đổi như vậy thì dần dần sẽ lấy lại được niềm tin từ phía người tiêu dùng và hệ thống phân phối”, người này nói.