Năm 2025 mở ra một giai đoạn mới cho ngành ngân hàng Việt Nam, khi yêu cầu về an toàn vốn được nâng lên một tầm cao mới. Ngày 30/6/2025, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Thông tư 14 quy định về tỷ lệ an toàn vốn, chính thức hiệu lực từ 15/9/2025 và thay thế hoàn toàn Thông tư 41/2016 kể từ ngày 1/1/2030.
Thông tư này tiệm cận tiêu chuẩn Basel III, với các quy định nâng cao hơn về chất lượng vốn, quản trị rủi ro và bộ đệm vốn, nhằm nâng cao năng lực chống chịu của hệ thống ngân hàng Việt Nam.
Theo báo cáo về ngành ngân hàng mới công bố, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) nhận định về cơ bản, sự khác biệt giữa Thông tư 41 và Thông tư 14 nằm ở việc thay đổi các quy định về tỷ lệ an toàn vốn theo tiêu chuẩn Basel II sang tiệm cận tiêu chuẩn Basel nhằm nâng cao về chất lượng vốn, phương pháp tính rủi ro linh hoạt và bộ đếm vốn bổ sung.
Theo VDSC, Thông tư 14 không chỉ giúp tăng cường ổn định hệ thống ngân hàng mà còn thúc đẩy quản trị chuyên nghiệp hơn, phù hợp với bối cảnh kinh tế Việt Nam đang hội nhập.
(Nguồn: Thông tư 14 Ngân hàng Nhà nước)
Theo VDSC, đối với hệ thống, Thông tư 14 với các quy định khắt khe hơn về yêu cầu vốn, rõ ràng là một bước tiến quan trọng trong việc tăng khả năng chống chịu của các ngân hàng trước các sự kiện khủng hoảng hay suy thoái kinh tế, mẫu chốt để bảo đảm sự ổn định và bền vững của hệ thống ngân hàng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
Bên cạnh đó, thông tư này cũng là một bước đệm để NHNN xem xét điều chỉnh cơ chế cấp hạn mức tăng trưởng tín dụng như hiện nay theo hướng quản lý hạn mức tăng trưởng tín dụng thông qua công cụ về tỷ lệ an toàn vốn, bên cạnh các công cụ về giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn khác.
Bàn về tác động của Thông tư 14 đối các ngân hàng, nhóm phân tích VDSC cho rằng thông tư này sẽ tạo áp lực đáng kể lên nhóm ngân hàng lớn đang có hệ số CAR hiện tại đang thấp và chưa đạt tỷ lệ tối thiểu theo lộ trình 4 năm như quy định mới.
Các ngân hàng có thể kể đến như VietABank, BIDV, Sacombank, VietinBank, VietABank, ABBank, Bac A Bank, PGBank có thể phải thực hiện một số giải pháp như:
Thứ nhất, tối ưu hóa hệ số rủi ro của danh mục tài sản có rủi ro (RWA) hoặc sớm hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ (đòi hỏi sự đầu tư lớn vào hệ thống quản trị rủi ro và dữ liệu) nhằm áp dụng phương pháp IRB để giảm RWA.
Thứ hai, củng cố vốn tự có thông qua các đợt phát hành cổ phiếu hoặc tối ưu hóa thu chi để gia tăng lợi nhuận giữ lại.
Thứ ba, phát hành trái phiếu thứ cấp đê tăng vốn cấp 2 củng cố tỷ lệ CAR. Điều này có thể khởi động "cuộc đua" tăng vốn qua phát hành cổ phiếu của các ngân hàng hoặc tăng trưởng tích cực hơn về lợi nhuận.
Ngược lại, nhóm ngân hàng có CAR cao hơn tỷ lệ tối thiểu cao nhất là 12,5% (chưa bao gồm bộ đệm vốn phản chu kỳ và bộ đệm vốn quan trọng hệ thống theo quy định mới của Thông tư 14) sẽ hưởng lợi về khả năng tăng trưởng tín dụng, đặc biệt là khi cơ chế “room” tín dụng có khả năng sẽ được thay đổi trong tương lai, nhờ bộ đệm vốn cao.
VDSC cũng chỉ rõ một số điểm khác biệt nổi bật giữa Thông tư (TT) 14 và Thông tư 41, cụ thể:
Thứ nhất, về yêu cầu vốn tối thiểu.
TT41 quy định tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) ở mức 8%, áp dụng cho vốn hợp nhất hoặc riêng lẻ nếu ngân hàng có công ty con. Trong khi đó, TT14 phân tách rõ ràng hơn, nâng cao yêu cầu vốn lõi để tăng khả năng chống chịu; gồm ba cấp độ: Vốn lõi cấp 1 (CET1), Vốn cấp 1 (Tier 1 Capital) và Tổng vốn tự có (Tier 1 + Tier 2 Capital). Theo đó, CET1 tối thiểu là 4,5%, Vốn cấp 1 tối thiểu 6% và CAR tối thiểu 8%.
Thứ hai, bổ sung bộ đệm bảo toàn vốn.
Đây là điểm mới quan trọng trong TT14.Thông tư lần đầu đưa ra các quy định về các bộ đệm vốn gồm bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB) và bộ đệm vốn cho các ngân hàng thương mại có tầm quan trọng hệ thống.
CCB sẽ tăng từ 0,625% lên2,5% theo lộ trình 5 năm kể từ khi NHTM áp dụng TT14. CCyB có giá trị từ 0-2,5% và được NHNN quy định cụ thể khi cần thiết trong từng thời kỳ. Bộ đệm cho ngân hàng quan trọng hệ thống được NHNN quy định tỷ lệ cụ thể trong từng thời kỳ.
Theo VDSC, việc áp dụng các bộ đệm vốn này buộc ngân hàng ưu tiên tích luỹ vốn để đối phó khủng hoảng, thay vì chỉ CAR cơ bản. TT14 sẽ nâng CAR hiệu quả lên 10,5-13%.
Thứ ba, phương pháp tính rủi ro tín dụng
Nếu TT41 chỉ cho phép áp dụng phương pháp tiêu chuẩn (SA), với hệ số rủi ro (CRW) cố đinh cho các loại tài sản khác nhau, thì tại TT14 các ngân hàng thương mại sẽ có hai phương pháp dễ tính rủi ro tín dụng.
Thứ nhất là phương pháp tiêu chuẩn; thứ hai là phương pháp xếp hạng nội bộ IRB, gồm IRB cơ bản (FIRB) và nâng cao (AIRB), yêu cầu dữ liệu lịch sử tối thiểu 5 năm liên tục tính đến thời điểm áp dụng TT14. Áp dụng tỷ lệ sàn đầu ra bằng 72,5% so với phương pháp tiêu chuẩn.
Theo VDSC đánh giá, TT14 linh hoạt hơn, cho phép ngân hàng tự ước tính rủi ro dựa trên dữ liệu nội bộ, giảm vốn yêu cầu nếu quản trị tốt, nhưng đòi hỏi đầu tư hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ.
Thứ tư, vốn yêu cầu cho rủi ro hoạt động
TT14 bổ sung thêm hệ số biên alpha theo từng quy mô tổng thu nhập hoạt động để tính cấu phần chỉ số kinh doanh (BIC). Đồng thời, bổ sung hệ số tổn thất nội bộ (ILM), yêu cầu dữ liệu tổn thất hoạt động tối thiểu 5 năm, để tính vốn yêu cầu cho rủi ro hoạt động.
Theo đó, nhóm chuyên gia VDSC phân tích TT14 cải tiến để phản ánh rủi ro thực tế hơn, khuyến khích ngân hàng thu thập dữ liệu tốt do có thể giảm vốn yêu cầu cho rủi ro hoạt động nếu dữ liệu tổn thất hoạt động tốt và có độ dài từ 5 năm trở lên.
Thứ năm, điều kiện chi trả cổ tức tiền mặt
Tại TT14, các ngân hàng chỉ được chia nếu đáp ứng đầy đủ tỷ lệ vốn và bộ đệm bảo toàn vốn (theo lộ trình 4 năm). Theo VDSC, siết chặt để ưu tiên củng cố vốn, có thể ảnh hưởng đến lợi ích cổ đông.
Thứ sáu, lộ trình áp dụng và giám sát
TT14 có hiệu lực từ 15/9/2025. Các ngân hàng có thời gian 5 năm để chuẩn bị, và đăng ký thực hiện phương pháp tiêu chuẩn hoặc phương pháp xếp hạng nội bộ cới NHNN trước khi bãi bỏ TT14 từ ngày 1/1/2030.
"TT14 cho thời gian dài hơn để ngân hàng đầu tư vào công nghệ và dữ liệu, hướng tới bỏ "room" tín dụng", báo cáo VDSC cho hay.
