Những nguyên nhân dẫn đến thất bại của các nhà đầu tư Farmstay tại Việt Nam 

Farmstay là mô hình du lịch mới manh nha trong vài năm gần đây, dù nó tỏ ra rất phù hợp với đất nước nông nghiệp như Việt Nam, song vẫn chưa gây được tiếng vang đáng kể. Có thể nói, người làm Farmstay ở Việt Nam thất bại nhiều hơn thành công. Một trong những nguyên do quan trọng tạo nên thực trạng ảm đạm này là bởi trước đây chưa có luật định cụ thể cho du lịch nông nghiệp.

Tuy nhiên hiện nay, Luật Đất đai mới vừa được ban hành và nhiều hàng rào đã được cởi bỏ. Điều 218 của Luật Đất đai cho phép đất nông nghiệp được sử dụng kết hợp đa mục đích, từ sản xuất, chăn nuôi cho đến thương mại, dịch vụ và du lịch.

Đi kèm theo đó, điều 99 Nghị định 102/CP đã hướng dẫn chi tiết cách thức triển khai, bảo đảm người dân và doanh nghiệp có thể thực hiện đúng quy định, tránh tình trạng mơ hồ hay vướng mắc pháp lý như trước kia. 

"Điều đó có nghĩa là, ngay cả từng hộ gia đình, từng người nông dân cũng có cơ hội tham gia vào cuộc chuyển mình này.

Khi chính sách đã ủng hộ, khi pháp luật đã thông thoáng thì trách nhiệm của chúng ta là làm đúng mô hình, hoạch định đúng chiến lược, để biến cơ hội thành giá trị thật cho cả cộng đồng và cho đất nước", ông Nguyễn Tuấn, Chuyên gia pháp lý bất động sản, Kỹ sư quản lý Đất đai chia sẻ trong sự kiện “Bất động sản Du lịch Nông nghiệp: Tương lai vươn mình” diễn ra vào 19/8.

Ngoài ra, theo Chuyên gia du lịch nông nghiệp, Kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng thì nhiều người làm Farmstay và các mô hình du lịch không truyền thống ở Việt Nam hay làm kiểu “râu ông nọ cắm cằm bà kia”, khi chưa có đủ kiến thức để phân biệt rõ các loại hình du lịch tương tự nhau hoặc không làm đúng.

Homestay là du khách phải “cùng ăn cùng ngủ” trong nhà dân chứ không phải ở trong phòng của một tòa nhà có nhiều phòng. Hay nhiều Farmstay chạy theo phong trào, xây dựng ồ ạt không gắn với lợi thế địa phương; bê tông hóa đồng ruộng, phá vỡ cảnh quan sinh thái vốn có.

Ví dụ: Farmstay là khách sẽ lưu trú tại nông trại đang hoạt động; Homestay là lưu trú tại nhà người dân địa phương; Ecolodge là khu vực nghỉ dưỡng sinh thái, gắn với bảo tồn thiên nhiên và văn hóa, phát triển bền vững; Glamping là cắm trại sang trọng, tiện nghi cao cấp trong thiên nhiên…

Glamping không phải là mang một chiếc lều ra cắm ở một bãi cỏ bất kỳ mà phải chọn ngọn đồi có view đẹp nhất ở một xã hoặc khu vực. Nhiều địa phương có điều kiện khí hậu không phù hợp cho trồng trọt (núi cao hay sa mạc) nên không thể làm Farmstay, song lại phù hợp làm Glamping.

Ở nước ngoài như châu Phi, Glamping là dịch vụ đắt đỏ, khi có giá lên đến 150 triệu cho một người/đêm, ở Thái Lan – Campuchia mức giá tầm 40 triệu đến 60 triệu người/đêm, trong khi tại Việt Nam mức giá cao nhất tầm 3 triệu đến 5 triệu người/đêm…

Bên cạnh đó, vị Chuyên gia này còn nêu thêm nhiều nguyên do khác khiến một dự án farmstay thất bại hoặc đứt gánh giữa đường. Ví dụ: nhiều nhà đầu tư – đặc biệt là nữ giới, khi mua đất thỉnh thoảng bị cảm xúc chi phối hoặc bị tác động lớn bởi “cò đất”, nên mua phải bất động sản không có pháp lý rõ ràng. Hoặc nhiều nhà đầu tư Farmstay nhỏ đang làm tốt thì bị thu hồi đất để phục vụ cho dự án lớn hơn.  

Hoặc nữa là học theo nước ngoài bất chấp đúng sai. Theo ông, người Việt Nam không thể mang mô hình nông nghiệp Mỹ với nhiều bình nguyên và đồng bằng để áp dụng vào canh tác ở Việt Nam; hay bắt chước người Israel tưới nhỏ giọt trong khi Việt Nam không hề thiếu nước và hệ sinh thái thiên nhiên cũng không phù hợp với phương pháp đó.  

“Điều kiện thổ nhưỡng của mỗi quốc gia sẽ quyết định mô hình kinh tế của quốc gia đó. Nhà đầu tư có thể áp dụng những phương pháp ngoại lai những chưa chắc đã bền vững”, ông Phạm Thanh Tùng nhận định.

Những nguyên tắc cơ bản cần biết khi khởi nghiệp với Farmstay

Nhằm hỗ trợ những nhà đầu tư Farmstay không đi đường vòng, ông Phạm Thanh Tùng đã có rất nhiều chia sẻ trong Sự kiện về những nguyên tắc cơ bản khi khởi nghiệp với Farmstay.

Đầu tiên, nhà đầu tư hãy chọn đất phù hợp nhằm tránh gặp nhiều yếu tố bất lợi sau này. Về pháp lý: đất phải sạch, không tranh chấp và có sổ đỏ rõ ràng. Quy hoạch địa phương phải cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất để xây dựng công trình lưu trú. Về nguồn nước: nước là mạch sống của nông trại, nên đất phải có nguồn nước cố định, sạch và không phụ thuộc vào nước mưa hay giếng khoan không đủ.

Về giao thông: đường đến nông trại phải thuận tiện cho xe ô tô, không quá lắt léo hay khó đi để tránh phiền hà cho khách du lịch. Về thổ nhưỡng – hệ sinh thái: đất phải màu mỡ, phù hợp để canh tác cây trồng. Hệ thống cây cối và sông ngòi đan xen hài hòa nhằm tạo cảnh quan đẹp.

Thứ hai, nhà đầu tư phải tạo nên tính pháp lý chặt chẽ và tính cộng đồng bền vững để tránh ‘đứt gánh giữa đường’ như bị ‘ông lớn” hơn nhòm ngó.

Tìm cách liên kết Farmstary với cộng đồng, như lập hợp tác xã cùng bà con chung quanh để làm du lịch cộng đồng, cùng trồng một loại cây hoặc nuôi con gì đó đặc sản địa phương. Khi Farmstay giúp cả cộng đồng cùng phát triển, thì tiếng nói của chủ đầu tư cũng sẽ có trọng lượng hơn.  

Farmstay nên cố gắng đóng góp cho địa phương càng nhiều càng tốt. Farmstay không chỉ của riêng nhà đầu tư mà là một phần của cộng đồng. Khi Farmstay phát triển thì người dân sẽ được hưởng lợi từ việc làm, tăng thu nhập và phát triển văn hóa bản địa.  

Ngoài ra, Farmstay phải phát triển theo đúng quy hoạch phát triển du lịch của địa phương và là một phần không thể thiếu của ngành du lịch địa phương. Nếu làm được vậy, thì khó có quy hoạch nào có thể “trùm” lên đất của chủ đầu tư để bị thu hồi.

Thứ ba, trải nghiệm độc đáo sẽ giúp tăng giá trị nông sản và thương hiệu Farmstay. Nông sản ở Farmstay nên được canh trác theo hướng hữu cơ và an toàn cho sức khỏe. 

“Farmstay phải là nơi kể câu chuyện nông sản, từ khi là hạt mầm cho đến lúc thu hoạch và chế biến thành thành phẩm. Cách này luôn giúp Farmstay và cộng đồng bản địa bán sản phẩm với giá cao hơn.

Nếu phát triển sâu hơn, Farmstay có thể cho du khách trải nghiệm thực tế bằng cách để họ tham gia vào các hoạt động như trồng trọt, thu hoạch, chế biến, nấu ăn…cùng người dân địa phương; từ đó cảm nhận được sự khác biệt thương hiệu cũng như chất lượng của nông sản.

Nếu người dân địa phương có văn hóa bản địa đặc sắc, chủ Farmstay có thể tổ chức biểu diễn ca nhạc hoặc múa hát để du khách có thêm trải nghiệm và người dân bản địa có thêm thu nhập.

Nếu làm tốt được tất cả những trải nghiệm nói trên, Farmstay tự khắc có được thương hiệu tốt”, ông Phạm Thanh Tùng khuyến nghị.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, các chủ đầu tư Farmstay cần liên tục học hỏi, cập nhật kiến thức để nâng cao năng lực của mình. Lưu ý là nên học từ Farmstay đã thành công trước khi học từ Farmstay thất bại. Nhà đầu tư cần có tư duy chiến lược kinh doanh dài hạn trên 20 năm, thì mới đưa ra được những quyết sách đúng đắn. Đồng thời, cần tìm nhiều đối tác đầu ra cho du lịch, nông sản…