Hứa hẹn nhiều lần

Tổng thống Donald Trump chia sẻ với các phóng viên trên chuyên cơ Air Force One hôm 4/5 rằng “rất có thể” Mỹ sẽ công bố một số thỏa thuận thương mại ngay trong tuần này. Ông cũng nói thế vào tuần trước và tuần trước đó nữa.

Nhưng mặt khác, ông Trump cũng tiếp tục hạ thấp kỳ vọng của công chúng. Ông cáo buộc mọi quốc gia - bất kể là đồng minh hay đối thủ - đã “lừa đảo” Mỹ suốt nhiều năm, do đó ông sẽ chỉ chấp nhận các thỏa thuận có lợi cho Mỹ.

Chủ nhân Nhà Trắng cũng nhấn mạnh ông là người sẽ ra quyết định cuối cùng. Ông tuyên bố: “Chính quyền của tôi đang đàm phán với rất nhiều quốc gia… Trong một số trường hợp, chúng tôi sẽ ký thỏa thuận, nhưng chúng tôi không buộc phải làm thế. Tôi sẽ là người xác lập các điều khoản, tôi sẽ là người ấn định thuế quan”.

Nhà Trắng cho biết thêm rằng Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc nhiều khả năng sẽ là những nước đầu tiên ký kết thỏa thuận thương mại với Mỹ.

Những lời hứa hẹn về các thỏa thuận thương mại tiềm năng đã giúp khôi phục niềm tin vào thị trường tài chính Mỹ và củng cố niềm hy vọng rằng thế giới có thể tránh được hậu quả tồi tệ nhất từ cuộc chiến thương mại.

Nhưng tuần này sang tuần khác, Nhà Trắng vẫn chưa đạt được thỏa thuận nào. Chính quyền ông Trump có nguy cơ gây ra thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, đủ lớn để đẩy Mỹ và cả thế giới vào suy thoái.

Báo cáo GDP công bố tuần trước cho thấy quy mô của nền kinh tế Mỹ đã thu hẹp ngay trong quý I/2025 - trước cả khi những chính sách thương mại cứng rắn nhất của ông Trump có hiệu lực.

Chưa có thỏa thuận nào trước mắt

Các quan chức Nhà Trắng tuyên bố Mỹ đang trong giai đoạn đàm phán cuối cùng với hơn một chục quốc gia. Song, các thỏa thuận thương mại thực tế cần rất nhiều thời gian - thường là vài năm - để thiết lập. Chúng thường bao gồm các điều khoản cực kỳ phức tạp, đi sâu vào từng chi tiết nhỏ của hàng loạt hàng hóa và hàng rào phi thuế quan.

Theo tờ CNN, nhiều khả năng những “thỏa thuận” mà chính quyền ông Trump sẽ ký kết sẽ chỉ giống như biên bản ghi nhớ. Các văn bản đó có thể giảm thuế quan lên hàng hóa của một số quốc gia cụ thể trong tương lai gần, nhưng chúng khó có khả năng tạo ra lợi ích đáng kể cho Mỹ.

Lý do là ông Trump đã đặt ra thời hạn quá ngắn cho quá trình đàm phán và ký kết thỏa thuận thương mại. Ông chỉ tạm hoãn các mức thuế đối ứng cao hơn với gần 60 đối tác thương mại trong vòng 90 ngày kể từ ngày 9/4.

Điều đó đồng nghĩa với việc vào ngày 8/7, các mức thuế quan cao ngất - có thể lên tới 50% - sẽ tự động được khôi phục đối với hàng hóa từ hàng chục quốc gia và vùng lãnh thổ.

Ông Jacob Jensen, nhà phân tích chính sách thương mại tại tổ chức American Action Forum, bình luận: “Khoảng thời gian tạm hoãn thuế quan 90 ngày là quá ít. Thông thường, các cuộc đàm phán qua lại về thương mại phải kéo dài nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Điều quan trọng là những thỏa thuận mà ông Trump đạt được sẽ là các hiệp định thương mại chính thức, được viết bằng giấy trắng mực đen hay những cam kết bằng lời nói về việc mua thêm hàng hóa Mỹ. Các hiệp định có ý nghĩa kinh tế lâu dài còn lời hứa miệng chưa chắc sẽ được thực hiện”.

Ông Trump khẳng định sẽ không gia hạn thuế quan lần thứ hai và đe dọa sẽ tái áp đặt thuế quan lên những nước mà Nhà Trắng không thể đi đến thỏa thuận.

Nhà phân tích Jesen nhận xét: “Các đại diện thương mại Mỹ khó có thể đàm phán cả trăm thỏa thuận thương mại riêng biệt trong 90 ngày. Tổng thống Trump sẽ phải sớm quyết định tái áp đặt thuế quan hay lùi thời hạn lần nữa”.

Trung Quốc là rắc rối lớn nhất

Từ góc nhìn của Washington, thỏa thuận thương mại quan trọng nhất có lẽ là với Trung Quốc.  Ông Trump nhiều lần lưu ý rằng mức thuế quan cao kỷ lục đối với hàng hóa Trung Quốc đã cắt đứt dòng chảy thương mại giữa hai quốc gia.

Công ty logistics Flexport cho biết số tàu chở hàng từ Trung Quốc đến Mỹ đã giảm 60% trong tháng 4. Ngân hàng JPMorgan ước tính giá trị hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ sẽ lao dốc 80% trong nửa cuối năm 2025.

Khi các hàng hóa được tích trữ trước khi thuế quan có hiệu lực cạn kiệt trong vài tuần tới, người Mỹ sẽ đối mặt với cảnh tượng giống như thời đại dịch COVID: hàng hóa khan hiếm, các kệ hàng trống rỗng và giá cả gia tăng.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Scott Bessent nhận định mức thuế 145% mà Nhà Trắng áp dụng với hàng hóa Trung Quốc là “không thể duy trì được”. Bản thân ông Trump cũng dự kiến thuế quan sẽ đi xuống.

Nhưng các chuyên gia lưu ý thuế quan cần phải giảm hơn một nửa thì hoạt động thương mại giữa hai nước mới phục hồi đáng kể. Và phải vài tuần hoặc vài tháng sau đó các kệ hàng của Mỹ mới được lấp đầy trở lại.

Hiệu tại đã có một số tín hiệu đáng mừng về mối quan hệ thương mại Mỹ - Trung. Tuần trước, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ đang “đánh giá” đề xuất khởi động đàm phán của phía Mỹ. Và ông Trump cũng tỏ ý sẵn lòng giảm thuế quan với Trung Quốc trong tương lai.

Ông chia sẻ trong cuộc phỏng vấn với NBC News phát sóng vào ngày 4/5: “Đến một lúc nào đó, tôi sẽ hạ thuế quan, bởi nếu không thì chúng ta không thể kinh doanh với Trung Quốc, còn Trung Quốc lại rất muốn kinh doanh… Nền kinh tế của họ đang sụp đổ”.