Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) vừa gửi kiến nghị lên Bộ Công Thương đề nghị tháo gỡ khó khăn cho ngành gạo trước động thái Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo trong 2 tháng, bắt đầu từ 1/9, thông tin từ tạp chí Tài chính Doanh nghiệp.

Philippines hiện là thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm 40–45% thị phần. Việc tạm ngừng nhập khẩu có thể khiến nhiều hợp đồng chờ giao bị đình trệ, gia tăng tồn kho và gây áp lực thanh khoản cho doanh nghiệp.

VFA cho biết các doanh nghiệp đang chịu “khó kép”: vừa bị ảnh hưởng từ lệnh ngừng nhập, vừa vướng mắc chính sách hoàn thuế GTGT mới áp dụng từ 1/7.

Trong khi đó, giá gạo xuất khẩu đã giảm 5–10 USD/tấn, còn khoảng 510 USD/tấn; giá lúa Đài Thơm 8 – mặt hàng chủ lực sang Philippines – giảm 100–200 đồng, xuống còn khoảng 6.600 đồng/kg.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, thị trường nội địa cũng có dấu hiệu chững lại khi nhiều thương lái hạn chế thu mua do lo ngại đầu ra bị siết. VFA cảnh báo, nếu tình trạng kéo dài, doanh nghiệp sẽ thiệt hại nặng và thu nhập của nông dân bị ảnh hưởng.

Hiệp hội đã đề xuất Bộ Công Thương gửi công hàm tới Bộ Nông nghiệp Philippines đề nghị tháo gỡ khó khăn hoặc được hướng dẫn rõ ràng về chủng loại gạo trong phạm vi điều chỉnh của lệnh tạm dừng, căn cứ trên Biên bản ghi nhớ hợp tác thương mại gạo giữa hai nước còn hiệu lực đến năm 2028. 

Trước đó, theo Bloomberg, Philippines thông báo sẽ tạm dừng nhập khẩu  gạo trong 60 ngày kể từ ngày 1/9 nhằm hỗ trợ nông dân địa phương. Ngày 6/8, Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đã ban hành lệnh tạm ngưng nhập khẩu để bảo vệ người trồng lúa  đang gặp khó khăn vì giá gạo trong nước xuống thấp trong vụ thu hoạch hiện tại. 

Trước đó, Bộ trưởng Nông nghiệp Francisco Tiu Laurel Jr. đã đề xuất tạm ngừng nhập khẩu và tăng thuế nhập khẩu đối với mặt hàng thiết yếu này. Ông cảnh báo rằng gạo nhập khẩu ồ ạt ảnh hưởng đến nông dân và các nhà máy xay xát nội địa có nguy cơ buộc phải đóng cửa.

Theo Bloomberg, quyết định này đánh dấu một bước ngoặt đáng chú ý so với đầu năm 2025, khi Philippines từng tuyên bố tình trạng khẩn cấp an ninh lương thực do giá gạo nội địa tăng đột biến, đẩy lạm phát  lên cao.

Lượng gạo tồn kho của Philippines tính đến tháng 7 đã tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước, lên mức cao nhất trong gần 5 năm, nhờ sản lượng thu hoạch trong nước cải thiện và lượng gạo nhập khẩu  tiếp tục được duy trì, theo trang The Philippine Star.

Theo Cơ quan Thống kê Philippines (PSA), tính đến ngày 1/7, lượng tồn kho gạo trên toàn quốc đạt 2,8 triệu tấn, tăng 27% so với mức 2,2 triệu tấn của cùng kỳ năm 2024. Đây cũng là mức tồn kho cao nhất trong vòng 4 năm 8 tháng (tháng 11/2020 – thời điểm tồn kho đạt gần 3,2 triệu tấn).

Ngoài ra, dữ liệu của PSA cho thấy đây là mức tồn kho tính riêng trong tháng 7 cao nhất trong 14 năm qua. Xét theo tháng, lượng gạo dự trữ trong tháng 7 cũng tăng 27% so với tháng 6 (2,2 triệu tấn).

Về sản lượng, thu hoạch lúa trong 6 tháng đầu năm nay của Philippines đạt 9,08 triệu tấn, tăng khoảng 6% so với mức 8,53 triệu tấn cùng kỳ năm ngoái.

Đây là sản lượng nửa đầu năm cao nhất từng được ghi nhận, vượt qua kỷ lục trước đó là 9,03 triệu tấn được ghi nhận trong năm 2023. Năm ngoái, tổng sản lượng lúa cả năm của Philippines đạt mức cao nhất từ trước đến nay với 20,06 triệu tấn.