Dân số trẻ, nền kinh tế phát triển năng động, là khu vực thu hút đầu tư, ASEAN có nhiều cơ hội phát triển cả về kinh tế thương mại nói chung và thương mại điện tử nói riêng. Tuy nhiên, môi trường kinh tế và người tiêu dùng đa dạng trong khu vực này cũng đặt ra một loạt thách thức, từ các rào cản pháp lý đến cạnh tranh khốc liệt. 

Bốn quốc gia ASEAN nằm trong top 10 thị trường thương mại điện tử bán lẻ phát triển nhanh nhất thế giới

Theo ước tính của Euromonitor, bốn quốc gia ASEAN (Việt Nam, Thái Lan, Philippines và Indonesia) nằm trong top 10 thị trường thương mại điện tử bán lẻ tăng trưởng nhanh nhất toàn cầu, với CAGR lần lượt từ 28% (Indonesia) đến 34% (Việt Nam).

Xu hướng tăng trưởng nhanh dự kiến sẽ tiếp tục trong những năm tới, khi các thị trường thương mại điện tử bán lẻ tại ASEAN-6 được kỳ vọng sẽ tăng trưởng ở mức hai con số hàng năm từ 2024 đến 2029, ngoại trừ Malaysia – nơi được dự đoán có tốc độ tăng là 9%.

Cơ cấu dân số của các nước ASEAN-6 rất khác nhau về quy mô dân số, GDP bình quân đầu người, văn hóa, ngôn ngữ và tôn giáo.

Singapore có GDP bình quân đầu người cao nhất nhóm (90.700 USD). Quốc gia này cũng có tỷ lệ người dùng internet cao nhất, nhưng dân số lại nhỏ nhất. Bên ngoài Singapore, ba quốc gia có dân số trên 100 triệu người – gồm Indonesia, Philippines và Việt Nam – đều có GDP bình quân đầu người khoảng 4.000 – 5.000 USD và tỷ lệ sử dụng internet khoảng 70%.

Tuy nhiên, chính tại các quốc gia đông dân và thu nhập thấp hơn này, thị trường thương mại điện tử được dự báo sẽ phát triển nhanh nhất, nhờ vào các yếu tố như tầng lớp tiêu dùng trẻ và ngày càng tăng, quá trình đô thị hóa và khả năng tiếp cận thương mại điện tử qua điện thoại thông minh.

Ví điện tử đang trở nên phổ biến nhưng tiền mặt vẫn giữ vai trò quan trọng

Ví điện tử là phương thức thanh toán chủ đạo cho các giao dịch thương mại điện tử tại ASEAN-6, được thúc đẩy bởi việc sử dụng smartphone, kết nối số cao hơn và sự phổ biến của các ứng dụng thanh toán nội địa hoặc khu vực.

Đáng chú ý, thẻ tín dụng ít được sử dụng hơn (trừ Singapore). Hình thức "Mua trước – trả sau" chiếm tỷ trọng nhỏ nhất trong các phương thức thanh toán. Trong khi đó, chuyển khoản ngân hàng và thẻ ngân hàng vẫn phổ biến, chiếm từ 20% (Singapore) đến 50% (Thái Lan).

Tiền mặt khi giao hàng (COD) vẫn đóng vai trò quan trọng, chiếm từ 5% đến 18% giao dịch thương mại điện tử tại ASEAN-6.

Quy định siết chặt với hàng nhập khẩu giá trị thấp

Việc đánh giá hàng hóa nhập khẩu có giá trị thấp đang ngày càng được các quốc gia ASEAN-6 chú ý xem xét, điều này có thể làm tăng chi phí cho người tiêu dùng khi mua hàng nước ngoài qua thương mại điện tử xuyên biên giới.

Ví dụ, Indonesia đã giảm ngưỡng đánh thuế từ 100 USD xuống còn 3 USD trong giai đoạn 2017-2020. Singapore và Malaysia cũng bắt đầu áp thuế tiêu thụ với hàng hóa giá trị thấp vào các năm 2023 và 2024. Việt Nam bãi bỏ miễn thuế VAT cho hàng hóa nhập khẩu có giá trị thấp vào đầu năm 2025, còn Thái Lan kéo dài việc bãi bỏ tạm thời miễn VAT đến hết năm 2025.

Ngoài thuế và phí, các nền kinh tế ASEAN-6 cũng tăng cường kiểm soát thị trường thương mại điện tử nhằm bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp trong nước.

Ví dụ, tại Việt Nam, các sàn thương mại điện tử nước ngoài phải chỉ định đầu mối liên hệ để phản hồi khiếu nại và cung cấp thông tin trong vòng 24 giờ.

Tại Philippines, các nhà bán lẻ trực tuyến trong và ngoài nước phải đăng ký với cơ quan chức năng và có cơ chế giải quyết khiếu nại hiệu quả. Luật cũng quy định rằng các nhà bán lẻ trực tuyến sẽ bị xử phạt nếu bị phát hiện có hành vi bán hàng gian dối, không công bằng hoặc thiếu đạo đức.

Trong khi đó, chính phủ Thái Lan đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm vào tháng 10 năm 2024 để giám sát hàng nhập khẩu có giá trị thấp và đặt mục tiêu triển khai các biện pháp nhằm kiểm soát chất lượng hàng hóa nhập khẩu cũng như đàm phán với các nền tảng trực tuyến để đảm bảo tuân thủ quy định.