Trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt hơn 2 tỷ USD, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, tôm chân trắng chiếm tỷ trọng cao nhất với 62,1%, tiếp theo là tôm loại khác (27,4%) và tôm sú (10,5%). Bên cạnh đó, tôm loại khác ghi nhận mức tăng trưởng ngoạn mục tới 124%.

Về thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông đã vươn lên vị trí số 1 với kim ngạch đạt gần 595 triệu USD, tăng mạnh 81% so với cùng kỳ. Theo VASEP, sự phục hồi tiêu dùng, nhu cầu cao trong mùa hè và đặc biệt là sức mua đối với tôm hùm từ Việt Nam giúp thị trường này trở thành điểm sáng lớn nhất.

Nhóm thị trường CPTPP cũng ghi nhận kết quả tích cực với mức tăng 38%. Trong đó, Nhật Bản tăng 19%, Australia 5% và Canada 6%, nhờ nhu cầu ổn định và sự ưa chuộng các sản phẩm tôm giá trị gia tăng. Nhật Bản tiếp tục là thị trường đơn lẻ lớn thứ ba của tôm Việt Nam.

Tại EU, kim ngạch tăng 16%, với các quốc gia như Đức, Bỉ và Pháp đều tăng trưởng hai con số. Xuất khẩu sang EU tiếp tục được hưởng lợi từ Hiệp định EVFTA, trong khi các đối thủ như Indonesia và Thái Lan không có ưu đãi tương tự.

Hàn Quốc cũng là điểm sáng với mức tăng 14% nhờ nhu cầu ổn định và thị hiếu ưa chuộng các sản phẩm tôm chế biến kỹ. Đài Loan tăng tới 27%, cho thấy sự lan tỏa tốt của tôm Việt tại khu vực Đông Á.

Ở chiều ngược lại, thị trường Mỹ, từng là đầu tàu xuất khẩu, lại có dấu hiệu suy giảm. Dù kim ngạch 6 tháng đạt 341 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ, nhưng nếu xét theo tháng, xu hướng đang đi xuống rõ rệt. Tháng 5 ghi nhận mức tăng đột biến 66% do doanh nghiệp tranh thủ xuất hàng trước khi áp thuế, nhưng sang tháng 6 lại giảm mạnh 37%.

Từ tháng 4, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp thuế đối ứng 10% với hàng nhập khẩu từ hầu hết các nước. Bên cạnh đó, mức thuế đối ứng cũng sẽ có hiệu lực từ ngày 1/8. Ngoài ra, Việt Nam còn đối mặt với các loại thuế chống bán phá giá sơ bộ (AD) lên tới hơn 35% và thuế chống trợ cấp (CVD) dự kiến vào cuối năm nay.

Các yếu tố thuế quan đã khiến thị trường Mỹ trở nên bất ổn, khó dự đoán. Dù nhập khẩu tôm của Mỹ tăng 24% trong 5 tháng đầu năm, nhưng đây chủ yếu là kết quả của việc doanh nghiệp "chạy đơn" trước thời điểm thuế áp dụng, không phải là tăng trưởng bền vững.

Theo VASEP, ba "lưỡi kiếm thuế quan" treo lơ lửng khiến nhà nhập khẩu Mỹ dè chừng, trong khi doanh nghiệp Việt gặp khó trong việc định giá, lập kế hoạch sản xuất và giao hàng.

Trong nước, giá tôm chân trắng tại trại tăng liên tục trong tháng 7, đặc biệt ở các cỡ thương mại lớn như 30 và 40 con/kg. Tính đến tuần 29 (14–20/7), mỗi loại tăng thêm 5.000 đồng/kg – tức tăng 20.000 đồng chỉ trong 2 tuần.

Nguyên nhân là do các nhà máy đẩy giá thu mua để giữ tiến độ sản xuất, cộng thêm tâm lý tích cực khi Mỹ tạm hoãn áp thuế đến 1/8. Giá tôm sú cũng ghi nhận đà tăng mạnh, đặc biệt cỡ 20 con/kg đạt mức cao nhất từ đầu năm: 201.000 đồng/kg.

Trong tháng 7, dự báo xuất khẩu tôm Việt Nam sẽ chững lại so với tháng 5 và tháng 6 do các đơn hàng "tránh thuế" đã được đẩy đi sớm. Việc Mỹ tạm hoãn áp thuế đến 1/8 giúp một số doanh nghiệp tranh thủ xuất thêm hàng trong nửa đầu tháng, nhưng tâm lý dè dặt vẫn bao trùm thị trường.

Nửa cuối năm 2025, triển vọng xuất khẩu phụ thuộc lớn vào diễn biến chính sách thuế từ Mỹ (AD, CVD và thuế đối ứng 20%), khả năng tái cơ cấu nhanh của doanh nghiệp để chuyển dịch sang các thị trường ít rủi ro hơn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, cùng với tình hình dịch bệnh và chi phí đầu vào trong nước.

Nếu các mức thuế chính thức từ Mỹ không vượt kỳ vọng, Hiệp hội cho biết Việt Nam có thể duy trì được nhịp xuất khẩu sang Mỹ ở mức ổn định thấp. Nhưng trong trường hợp thuế AD hoặc CVD bị đẩy lên cao, xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm mạnh, kéo tổng kim ngạch toàn ngành đi xuống.

Trước những biến động từ thị trường và chính sách quốc tế, Hiệp hội cho rằng doanh nghiệp tôm Việt Nam cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Việc đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ và tận dụng ưu đãi từ các hiệp định như EVFTA, CPTPP là hướng đi tất yếu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần đẩy mạnh phát triển sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao, phù hợp với xu hướng thực phẩm tiện lợi và "ready-to-eat". Đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch cũng là yếu tố then chốt để tránh rủi ro bị cáo buộc gian lận thương mại hay chuyển tải bất hợp pháp.

Cuối cùng, việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số toàn chuỗi – từ nuôi trồng, chế biến đến quản trị đơn hàng – sẽ giúp nâng cao khả năng thích ứng. Chủ động vùng nuôi đạt chuẩn và kiểm soát chi phí trong chuỗi cung ứng là giải pháp quan trọng để bảo vệ biên lợi nhuận, đồng thời đảm bảo doanh nghiệp có đủ sức đề kháng trong môi trường thương mại ngày càng bất ổn.