Thị trường chứng khoán như sòng bạc

Trong lá thư thường niên gửi tới các cổ đông của Berkshire Hathaway vào đầu năm nay, Warren Buffett đã ví von thị trường chứng khoán ngày nay với một sòng bạc, nơi các nhà đầu tư mua bán chóng vánh với hy vọng lời to.

“Vì vài lý do, thị trường hiện nay có vẻ giống như sòng bạc hơn so với thời tôi còn trẻ”, huyền thoại đầu tư nhận xét.

“Mặc dù thị trường chứng khoán đã lớn hơn rất nhiều so với trước kia, các nhà đầu tư ngày nay lại không ổn định về mặt cảm xúc hay được đào tạo bài bản hơn so với khi tôi còn đi học”, ông nhấn mạnh.

Mối bận tâm của Buffett có phần tương đồng với Charlie Munger, người bạn thân kiêm chiến hữu của ông trong hàng chục năm. Munger đã qua đời vào cuối năm ngoái, không lâu trước sinh nhật lần thứ 100.

Trong suốt sự nghiệp hơn 75 năm của mình, Munger lập luận rằng chỉ có hai loại người mua bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán: một là nhà đầu tư và hai là nhà đầu cơ.

Các nhà đầu tư có kỷ luật, chăm chỉ và cẩn thận khi mua bán tài sản. Vì vậy, lẽ dĩ nhiên đây là những người mà Munger yêu thích.

Trong khi đó, các nhà đầu cơ không tìm kiếm gì khác ngoài những món hời nhanh chóng nên thường bỏ qua giá trị nội tại của tài sản. Bởi vậy, cánh tay phải của Buffett không hài lòng về nhóm thứ hai.

“Họ thích cờ bạc và vấn đề là cờ bạc giống như ma tuý vậy”, Munger chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 4/2022 với một trong hai trợ lý đầu tư của Buffett là Todd Combs.

“Một số người thường hưng phấn quá đà. Nó gây nghiện như vậy đấy. Thật điên rồ, họ trở nên điên cuồng hơn. Nền văn mình của chúng ta sẽ tốt hơn nếu không có những trò cờ bạc đó”, ông bày tỏ.

Và giống như Munger, Buffett lo ngại rằng quá nhiều nhà đầu tư hiện đại đã bị mê hoặc bởi trò đầu cơ.

Theo lời “nhà hiền triết xứ Omaha”, thay vì đào sâu để tìm ra những doanh nghiệp tốt nhất, quá nhiều nhà đầu tư - đặc biệt là những người trẻ - chỉ mua những cổ phiếu thịnh hành. Họ hy vọng vài tháng, vài ngày hoặc thậm chí vài giờ sau sẽ có người trả nhiều tiền hơn cho số cổ phiếu đó.

Vậy ai hay cái gì khơi mào cho hành vi “giống sòng bạc” trên thị trường? Buffett cho rằng xu hướng game hoá các giao dịch là nguyên nhân chính. Ông nói: “Sòng bạc có sẵn trong nhiều ngôi nhà và hàng ngày cám dỗ những người bên trong”.

Warren Buffett nhấn mạnh việc mua bán cổ phiếu chưa bao giờ dễ dàng như bây giờ, chủ yếu là nhờ sự gia tăng của các ứng dụng giao dịch trực tuyến. Một khi tình trạng đầu cơ càng phổ biến, “cơn hoảng loạn” trên thị trường sẽ càng xảy ra nhanh hơn.

Đầu cơ đã lan sang Trung Quốc

Đầu tuần này, tờ New York Times (NYT) đưa tin giới trẻ Trung Quốc đang ồ ạt nhảy vào cơn sốt chứng khoán. Bất chấp rủi ro khi đầu tư vào thời điểm biến động, những người này coi đợt tăng gần đây là cơ hội hiếm có để kiếm tiền.

Theo NYT, những người trẻ tuổi đã đổ xô giao dịch chứng khoán trong hai tuần qua, không lâu sau khi chính phủ thực hiện các bước đi quyết liệt nhất từ trước đến nay để vực dậy tăng trưởng và thuyết phục người tiêu dùng chi tiêu trở lại.

Trên một ứng dụng giao dịch chứng khoán trực tuyến phổ biến, số lượng tài khoản mới tăng đột biến ở những người dưới 30 tuổi.

Một nhân viên môi giới ở khu vực đông bắc Trung Quốc nhận được rất nhiều câu hỏi từ những nhà đầu tư lần đầu gia nhập thị trường. Nhiều sinh viên đại học đã dành kỳ nghỉ lễ quốc khánh để đọc các lời khuyên về đầu tư.

“Có rất nhiều khách hàng mở tài khoản trong vài ngày qua và hầu hết là người mới”, ông Tan Zhiming, quản lý tại công ty môi giới Northeast Securities, chia sẻ với NYT.

Các nhà đầu tư non trẻ đang cố gắng kiếm lời từ đợt tăng mạnh nhất trong gần hai thập kỷ của thị trường Trung Quốc. Đối với nhiều người, FOMO mới là nỗi sợ lớn nhất chứ không phải là biến động hay rủi ro thị trường.

Chen, một sinh viên ngành khoa học máy tính ở tỉnh Quảng Đông, cho biết trước đây cậu không chú ý đến thị trường chứng khoán. Song, cậu không thể phớt lờ thị trường vào cuối tháng 9.

Trong khi các bạn cùng lớp trở về quê nghỉ lễ, Chen (20 tuổi) đã dành thời gian để học những kiến thức đầu tư cơ bản.

Trên mạng xã hội Xiaohongshu, Chen tự mô tả mình là “một người mới tham gia giao dịch chứng khoán, mơ ước kiếm được tiền ngay lần thử đầu tiên”. Cậu sinh viên dự định sẽ dùng số tiền học bổng trị giá vài trăm USD để đầu tư sau khi thị trường hạ nhiệt.

“Với những người chỉ có vài nghìn nhân dân tệ như chúng tôi thì chẳng mất mát gì nhiều. Tôi sẽ không đợi cho đến khi học hết mọi thứ rồi mới bắt đầu đầu tư”, Chen viết trên mạng.

Tuy nhiên, rủi ro mà các nhà đầu tư phải đối mặt cũng lớn không kém. Phần lớn mức tăng gần đây của thị trường được thúc đẩy bởi những thay đổi trong chính sách kinh tế và tình hình có thể thay đổi trong tương lai tuỳ thuộc vào các biện pháp bổ sung của Bắc Kinh.

Thực tế cho thấy thị trường chứng khoán Trung Quốc vẫn còn bấp bênh. Sau khi tăng 10 phiên liên tiếp, giá cổ phiếu đã tụt mạnh vào ngày 9/10 vì cuộc họp của Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc không cung cấp thêm tín hiệu chính sách đáng chú ý nào.

Một nữ sinh năm hai chuyên ngành kinh doanh tại Quảng Đông tên Belle Chen bày tỏ: “Thành thật mà nói, tôi nghĩ chuyện này hơi điên rồ. Có vẻ như nhiều người chỉ thấy ‘thị trường giá lên đến rồi, tôi cần kiếm tiền’ mà không nhận thức hết rủi ro”.

Dù không chắc hiện tượng này sẽ kéo dài bao lâu, đây có thể là một bằng chứng cho thấy nỗi lo của Warren Buffett - một trong những nhà đầu tư thành công nhất lịch sử - là có cơ sở.

Cho đến gần đây, chứng khoán Trung Quốc vẫn là một trong những thị trường giao dịch kém nhất thế giới và rủi ro cho những nhà đầu tư non trẻ mới vào nhảy vào thị trường vẫn rất lớn.

Làm sao để tránh hành vi cờ bạc trên thị trường?

Đối với những nhà đầu cơ đang sử dụng thị trường chứng khoán để đánh bạc, Buffett cảnh báo: Hãy nhớ ai thực sự kiếm được tiền từ cờ bạc - chỉ có nhà cái mà thôi.

“Đây là lời khuyên tài chính mà bạn phải khắc cốt ghi tâm”, ông viết trong lá thư. “Hiểu theo nghĩa bóng thì Phố Wall muốn khách hàng của mình kiếm được tiền, nhưng thứ thực sự giúp Phố Wall kiếm lời là những dịch vụ gây sốt”.

Các công ty môi giới hiện đại thỉnh thoảng sẽ mời gọi nhà đầu tư rót tiền vào cổ phiếu hoặc các sản phẩm phái sinh phức tạp với các tính năng mới lạ trên ứng dụng giao dịch của họ.

Tuy nhiên, Buffett cho rằng họ không làm vậy để giúp đỡ các nhà đầu tư nhỏ lẻ. Trái lại, các công ty môi giới chỉ muốn kiếm tiền từ phí phát sinh trên mỗi giao dịch. Điều đó có nghĩa là càng có nhiều giao dịch thì nhà cái càng lời to.

“Nhà hiền triết xứ Omaha” cho biết trong thời kỳ mà người người, nhà nhà đầu tư chứng khoán, “bất cứ thứ gì ngu ngốc cũng có thể được marketing thành những thứ hào nhoáng”.

Chủ tịch Berkshire lưu ý rằng khi tình hình “trở nên tồi tệ” và các nhà đầu cơ mất tiền khi thị trường lao dốc, họ đừng mong đợi bất cứ ai hay công lý sẽ đứng ra bảo vệ mình. Tiền sẽ về túi những nhà cái đứng sau trò đỏ đen.