Trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump gây sức ép buộc Fed phải cắt giảm lãi suất, thị trường lo ngại rằng ông sẽ làm suy yếu tính độc lập của ngân hàng trung ương và có khả năng sẽ gây ra hậu quả tiềm tàng cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, hầu hết các nhà kinh tế chính thống và nhà đầu tư đều tin Fed sẽ cắt giảm lãi suất tại cuộc họp vào ngày 16 - 17/9, đặc biệt là sau khi báo cáo việc làm tháng 8 xác nhận rằng thị trường lao động đã bắt đầu suy yếu.

Thật không may, đây có thể là một phản ứng trong trạng thái hoảng loạn chứ không phải tính toán thiệt hơn từ Fed. Nói cách khác, Fed có lẽ đang vội vàng giải cứu nền kinh tế ngay khi một vài dấu hiệu bất ổn nhỏ nhoi xuất hiện.

Song, đây lại chính là nguyên nhân đã làm suy yếu uy tín của Fed và thổi bùng bong bóng tài chính trong hàng chục năm qua. Và thời điểm cho cuộc giải cứu lần này không thể nào sai lầm hơn.

Các điều kiện tài chính hiện đang rất lỏng lẻo. Nền kinh tế vẫn vững vàng. Lãi suất chuẩn không kìm hãm hoạt động kinh tế. Các dấu hiệu suy yếu của thị trường lao động là rất nhỏ so với bằng chứng cho thấy lạm phát đã trở nên dai dẳng.

Và cắt giảm lãi suất trong lúc cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI) bao trùm thị trường chứng khoán có nguy cơ kéo định giá cổ phiếu lên những mức cao mới.

Điều kiện tài chính lỏng lẻo

Mặc dù lãi suất đã tăng đáng kể kể từ đại dịch COVID-19, các điều kiện tài chính phản ánh nhiều thứ hơn là lãi suất. Và những dữ kiện gần đây cho thấy các điều kiện tài chính đang rất lỏng lẻo.

Dòng vốn đổ vào thị trường chứng khoán Mỹ đã thúc đẩy định giá lên gần mức cao kỷ lục. Vốn đầu tư mạo hiểm đang chảy vào các công ty công nghệ không sinh lời. Tăng trưởng tín dụng đang nhảy vọt, đặc biệt là ở thị trường tư nhân.

Các doanh nghiệp yếu kém phát hành trái phiếu rác với mức lãi suất chỉ cao hơn một chút so với những công ty khoẻ mạnh hoặc thậm chí là chính phủ Mỹ.

Và mức chênh lệch lợi suất mà chính phủ Mỹ phải trả cho trái phiếu kho bạc hiện đang ở ngưỡng thấp nhất trong nửa thế kỷ qua. Và chưa một lần nào trong giai đoạn đó, Fed hạ lãi suất, chứ đừng nói đến việc khởi động lại chu kỳ cắt giảm với quy mô mà thị trường đang dự đoán.

Các cố vấn của Tổng thống Trump đang muốn kích thích một nền kinh tế không thực sự cần sự trợ giúp. Bất chấp cú sốc thuế quan, GDP quý III có khả năng sẽ tăng trưởng trên mức 2%.

Tuy nhiên, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế không phải là nhiệm vụ của ngân hàng trung ương. Thay vào đó, nhiệm vụ của Fed là kiểm soát lạm phát và tối đa hoá việc làm.

Và những chỉ dẫn “tiêu chuẩn” để các nhà hoạch định chính sách đạt mục tiêu kép nêu trên, chẳng hạn như quy tắc Taylor, cho thấy lãi suất quỹ liên bang hiện nay không hạn chế hoạt động kinh tế.

Ngược lại, Fed còn có lý do để tăng lãi suất. Mặc dù báo cáo mới nhất cho thấy tốc độ tăng trưởng việc làm gây thất vọng, điều này không có gì đáng ngạc nhiên, khi mà nguồn cung lao động đang suy yếu do lượng người nhập cư giảm. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp chỉ vào khoảng 4,3% vào tháng 8, gần mức thấp kỷ lục.  

Trong khi đó, lạm phát giá tiêu dùng của Mỹ đã vượt quá mục tiêu 2% của Fed trong 5 năm liên tiếp và dự kiến sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao trong tương lai gần, một phần do chính sách thuế quan của ông Trump.

Gợi nhắc đến bong bóng tài sản 

Bỏ qua định giá cổ phiếu, nhà ở và những tài sản tài chính khác cũng là một sai lầm. Sau khi không thể lường trước được cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Fed đã đưa ổn định hệ thống tài chính vào “sứ mệnh” của họ.

Một số người, chẳng hạn như ông Trump, cho rằng cắt giảm lãi suất sẽ giúp giá nhà trở nên phải chăng trở lại. Song, trong quá khứ, “tiền rẻ” lại là một trong những động lực khiến giá nhà cao quá tầm với của nhiều người.

Từ xưa đến nay, nguyên nhân chính cho cuộc khủng hoảng nhà ở tại Mỹ là các chính sách quản lý quá nghiêm khắt, khiến nguồn cung nhà ở bị hạn chế. Cắt giảm lãi suất sẽ không giải quyết được vấn đề đó.

Bằng cách nới lỏng tiền tệ mỗi khi thị trường chao đảo - như những gì Fed đã làm vào cuối năm ngoái, các nhà hoạch định chính sách đã “tiếp tay” cho lạm phát giá tài sản và bất bình đẳng giàu nghèo. Giờ đây, Fed dường như đang muốn tiến xa hơn, nới lỏng chính sách trong lúc thị trường bùng nổ.

Dòng vốn đầu tư mạnh mẽ vào các tài sản tài chính hiện nay có phần giống với những bong bóng trong quá khứ. Ở mức gần 6% GDP, đầu tư vào lĩnh vực công nghệ đang gần bằng mức đỉnh ghi nhận vào năm 2000.

Bên cạnh đó, đầu tư vào lĩnh vực bất động sản đang xấp xỉ mức đỉnh năm 2007 và đầu tư vào ngành dầu mỏ đang mấp mé mức đỉnh năm 2013, khi thị trường hàng hoá tăng nóng.

Các nhà đầu tư cũng đang điên cuồng rót vốn vào AI. Tỷ lệ vốn rót vào các cổ phiếu liên quan đến cơn sốt công nghệ này đang tiến gần mức cao nhất của thời kỳ bong bóng dot-com.

Trong bối cảnh nền kinh tế vẫn ổn định và cơn sốt AI cho thấy những điểm tương đồng với bong bóng dot-com, cắt giảm lãi suất có thể thúc đẩy thị trường lên những mức cao điên rồ hơn và có khả năng tạo tiền đề cho một cú sập giống những năm 2000. Đó có thể là một động thái sai lầm vào thời điểm không thích hợp cho Fed.