Giá gạo toàn cầu đã rơi xuống mức thấp nhất kể từ năm 2017, giáng đòn mạnh vào nhiều nông dân châu Á, khi sản lượng thu hoạch kỷ lục và việc Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu khiến thị trường tràn ngập nguồn cung, theo Financial Times.

Giá gạo trắng 5% tấm của Thái Lan đã giảm xuống còn 372,5 USD/tấn trong những ngày gần đây, thấp hơn 26% so với cuối năm ngoái và là mức thấp nhất trong vòng 8 năm. Đợt giảm này nối tiếp xu hướng bắt đầu từ tháng 9/2024, khi Ấn Độ — nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới — bắt đầu nới lỏng các biện pháp hạn chế xuất khẩu. 

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), chỉ số giá gạo toàn cầu đã giảm 13% từ đầu năm đến nay.

“Rất đơn giản: nguồn cung quá nhiều,” ông Samarendu Mohanty, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp và Phát triển Bền vững thuộc Đại học Nông nghiệp Bang Jayashankar Telangana (Ấn Độ), nhận định. “Sản lượng gạo của Ấn Độ năm ngoái đạt kỷ lục… Và vụ mùa vừa gieo sẽ lại lập kỷ lục mới.”

Đà giảm này là sự đảo chiều mạnh so với đầu năm ngoái, khi giá gạo leo lên mức cao nhất kể từ năm 2008 sau khi Ấn Độ áp loạt biện pháp hạn chế xuất khẩu, gây ra làn sóng mua tích trữ và kích hoạt các biện pháp bảo hộ ở nhiều quốc gia sản xuất khác.

Theo ông Oscar Tjakra, chuyên gia phân tích cao cấp tại Rabobank, bước ngoặt chính là quyết định thay đổi chính sách của Ấn Độ vào cuối năm ngoái, sau vụ thu hoạch 2023-2024 kỷ lục khiến tồn kho nhà nước phình to. “Điều này cộng thêm sản lượng mạnh tại Thái Lan và Việt Nam đã đưa sản lượng gạo toàn cầu niên vụ này lên mức cao kỷ lục,” ông nói.

Trong khi đó, nhu cầu lại sụt giảm. Indonesia — một trong những khách hàng lớn nhất — đã nhập khẩu dồn dập vào năm ngoái và chưa quay lại thị trường trong năm 2025. Philippines thì cấm nhập khẩu đến tháng 10 nhằm bảo vệ giá nội địa trong vụ thu hoạch chính.

“Indonesia đứng ngoài, Philippines đứng ngoài — hiện không có nhu cầu gạo trắng,” ông Mohanty nhận định.

Nguồn cung dồi dào bất thường của Ấn Độ phản ánh tiến bộ trong nông nghiệp, ông nói thêm. Gần như toàn bộ trang trại ở các vùng trồng lúa chính nay đã có hệ thống tưới tiêu, giúp sản xuất ít bị ảnh hưởng bởi hạn hán hay mùa mưa thất thường. “Ấn Độ đã biến sản xuất lúa gạo thành miễn nhiễm với gió mùa,” ông nói.

Nông dân cũng ngày càng sử dụng giống mới mỗi vụ, nâng cao năng suất, đồng thời mở rộng diện tích nhờ chính sách giá thu mua tối thiểu (MSP) và các khoản thưởng từ chính quyền bang, giúp họ tránh được rủi ro từ biến động giá thế giới. “Nông dân biết lúa là cây trồng hấp dẫn nhất: có giá thu mua, có thưởng, lại ít rủi ro,” ông Mohanty cho biết.

Ngược lại, nông dân ở hầu hết các quốc gia châu Á khác không có lớp bảo vệ này, trong khi giá giảm sâu sẽ bào mòn thu nhập — đặc biệt khó khăn trong bối cảnh chi phí đầu vào và lạm phát cao, ông Tjakra nhận xét.

Tuy nhiên, với người tiêu dùng, giá giảm là tin vui sau nhiều năm giá lương thực neo cao. Ở những nước phụ thuộc vào nhập khẩu gạo, giá rẻ hơn có thể giúp hạ nhiệt lạm phát và giảm áp lực chi tiêu hộ gia đình.

Bất chấp mức giảm mạnh từ đầu năm, giá gạo có thể còn tiếp tục đi xuống, theo ông Mohanty: “Tôi dự báo còn giảm thêm khoảng 10%. Hiện không có người mua.”

Ông ước tính kho dự trữ của chính phủ Ấn Độ vào tháng 5 chứa tới 60 triệu tấn gạo — cao hơn mức trung bình nhiều năm tới 15 triệu tấn. Với một vụ mùa bội thu nữa đang diễn ra, New Delhi đã bán ra thị trường nội địa và thậm chí dùng gạo sản xuất ethanol — với giá thấp hơn gạo tiêu dùng — để giải phóng kho bãi trước mùa thu hoạch tới.

“Chúng ta đang bước vào giai đoạn giá hàng hóa thấp,” ông Mohanty kết luận. “Tôi không thấy xu hướng này đảo chiều ít nhất trong hai năm tới, trừ khi xảy ra chiến tranh hoặc một cú sốc lớn nào khác.”