Thị trường vàng toàn cầu vận hành dựa trên một mạng lưới ngân hàng, nhà tinh luyện và dịch vụ vận chuyển có khả năng đưa vàng miếng tới các trung tâm giao dịch chủ chốt trong chớp mắt để tìm kiếm mức giá cao nhất. Thứ Sáu vừa qua, một phán quyết bất ngờ từ Mỹ cho rằng kim loại này sẽ bị áp thuế đã khiến cả hệ thống rơi vào hỗn loạn, theo Bloomberg.

Quyết định gây tranh cãi của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) – được công bố riêng trong một lá thư gửi cho một nhà tinh luyện Thụy Sĩ ngày 31/7 và đưa ra công khai hôm thứ Sáu – đã khiến giá vàng tương lai tại New York tăng vọt lên kỷ lục, khi giới trong ngành cảnh báo mức thuế này sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho thị trường. Ngay sau đó, giá vàng lao dốc khi chính quyền Trump gợi ý rằng việc nhập khẩu vàng thỏi sẽ không bị áp thuế.

Đây là ví dụ mới nhất cho thấy cuộc chiến thương mại của Tổng thống Donald Trump có thể gây biến động dữ dội trên thị trường – từ cổ phiếu, nguyên liệu thô cho tới thành phẩm.

Vàng miếng từ lâu được coi là một công cụ tài chính hơn là một hàng hóa vật chất, nên việc áp thuế sẽ gây ra những tác động sâu rộng đến mức nhiều nhà giao dịch cho rằng phán quyết này chắc chắn là một sai lầm.

“Vấn đề là chính phủ chỉ xem xét khía cạnh hình thức vật lý, mà không nhận ra rằng ‘sản phẩm’ này thực chất là vàng,” Robert Gottlieb, cựu nhà giao dịch kim loại quý và giám đốc điều hành tại JPMorgan Chase & Co., nhận xét.

Thị trường vàng toàn cầu được vận hành nhờ một hệ thống phức tạp và đôi khi mong manh để sản xuất và luân chuyển vàng thỏi – bao gồm các sàn giao dịch hợp đồng tương lai ở New York, Thượng Hải, cùng thị trường phi tập trung khổng lồ do các ngân hàng London điều phối. Các trung tâm tiêu thụ lớn ở Mumbai, Dubai và Hong Kong cũng phụ thuộc vào mạng lưới này.

Riêng tại New York và London, có hơn 1.100 tỷ USD vàng thỏi đang được lưu trữ trong các kho để bảo đảm cho giao dịch, phần lớn thuộc về các nhà buôn lớn như JPMorgan và HSBC Holdings Plc.

Các nhà tinh luyện Thụy Sĩ đóng vai trò then chốt trong việc luân chuyển vàng giữa London và New York. Một hiệp hội ngành tại đây cho biết hôm thứ Sáu rằng mức thuế vừa được công bố sẽ khiến mọi lô hàng vàng sang Mỹ trở nên không khả thi. Một số nhà tinh luyện ở châu Á cũng tạm dừng bán vàng sang Mỹ. Tại tâm điểm hỗn loạn ở New York, giới quan sát cảnh báo rằng mức thuế này sẽ là mối đe dọa lớn với chính thị trường vàng tương lai.

“Điều gây sốc không chỉ là vài tỷ USD đã được tạo ra và mất đi chỉ sau một đêm,” ông Ross Norman, chuyên gia kỳ cựu 40 năm trong ngành và hiện điều hành trang Metals Daily, nói. “Vấn đề là chúng ta không ở trong tình thế tốt khi thị trường bị gián đoạn. Khi mọi thứ vỡ tung, sẽ có nhiều ‘thương tích’.”

Tình trạng rối loạn ngay lập tức thể hiện ở chênh lệch giá giữa sàn Comex (thuộc CME Group Inc.) tại New York và mức giá chuẩn toàn cầu ở London. Giá vàng tương lai tại New York lập đỉnh mới trên 3.530 USD/ounce hôm thứ Sáu, trong khi tại London thấp hơn hơn 100 USD.

Đây là mức chênh kỷ lục, nhưng khoảng 3% này vẫn không đủ bù chi phí thuế nhập khẩu, vốn sẽ khác nhau tùy từng quốc gia theo cơ chế “thuế đối ứng” của ông Trump.

Thông thường, nếu giá tại New York tăng đủ cao, vàng thỏi loại lớn giao dịch ở London sẽ được đưa sang Thụy Sĩ để nấu chảy và đúc lại thành thỏi 1 kg (2,2 pound) đạt chuẩn giao hàng của Comex. Nhưng với mức thuế đối ứng 39% áp cho Thụy Sĩ, giá Comex sẽ phải tăng lên khoảng 4.700 USD/ounce thì việc vận chuyển mới khả thi.

Người mua Mỹ có thể tìm đến nguồn cung khác như Canada hay Mexico, nhưng ông Trump cũng từng đe dọa áp thuế cao với những nước này.

Khác với các công ty khai thác vàng, các nhà tinh luyện độc lập chỉ sống nhờ biên lợi nhuận rất mỏng. Hiệp hội Thụy Sĩ cảnh báo việc đóng cửa một thị trường lớn như Mỹ sẽ gây tác động tiêu cực cho thương mại vàng toàn cầu.

Cũng như các nhà đầu tư, nhà giao dịch, ngân hàng và công ty logistics bị “sốc” bởi phán quyết của Mỹ, giới trong ngành hy vọng Nhà Trắng sẽ kịp thời lùi bước. Theo một quan chức, chính quyền dự định sẽ ban hành một sắc lệnh hành pháp để làm rõ điều mà họ gọi là “thông tin sai lệch” về thuế vàng.

“Mỗi ngày, chúng ta lại biết thêm những quy định mới có thể thay đổi đáng kể cục diện của từng loại hàng hóa,” ông Darwei Kung, Trưởng bộ phận hàng hóa và quản lý danh mục tại DWS Group, nhận định. “Có lẽ sẽ còn thêm những thay đổi nữa sau quá trình đàm phán trong những ngày tới.”