Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên phát triển mới, việc xây dựng một hành lang pháp lý vững chắc cho thị trường tài sản số không chỉ là yêu cầu tất yếu mà còn là "điểm đột phá chiến lược" để hiện thực hóa mục tiêu quốc gia hùng cường vào năm 2045.
Đây là nhấn mạnh của GS.TS. Phan Trung Lý, Nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, tại Diễn đàn "Thị trường tài sản số: Từ xu hướng tới bứt phá” tổ chức sáng 2/10 ở Hoà Lạc.
Diễn đàn tổ chức sáng 2/10 tại Hoà Lạc. Ảnh: Đức Huy.
Mở đầu bài tham luận, GS.TS. Phan Trung Lý đã phác họa một bức tranh lớn về tương lai kinh tế đất nước, nơi đổi mới khoa học - công nghệ và chuyển đổi số là những động lực then chốt.
Ông cho rằng, để quá trình này phát triển nhanh và bền vững, việc hình thành một thị trường tài sản số với khuôn khổ pháp lý đầy đủ, minh bạch là yêu cầu cấp bách. Một thể chế như vậy sẽ vừa bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhà đầu tư, vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đồng thời kiểm soát hiệu quả các rủi ro và ngăn ngừa tiêu cực.
Theo GS.TS. Phan Trung Lý, thị trường tài sản số đang mở ra một không gian giá trị hoàn toàn mới, bao gồm tiền mã hóa, token, NFT, dữ liệu số, và hợp đồng thông minh. Đây không chỉ là một sân chơi công nghệ mà còn là một nguồn lực kinh tế mạnh mẽ, có khả năng đóng góp trực tiếp vào GDP, thu hút vốn đầu tư và là chất xúc tác cho nền kinh tế số phát triển.
Ông nhấn mạnh vai trò nền tảng của công nghệ blockchain, xem đây như một "hạ tầng thể chế công nghệ" của kỷ nguyên mới. Việc đưa blockchain vào trọng tâm phát triển kinh tế sẽ mang lại hai tác động sâu sắc.
Một là tác động về pháp quyền, khi công nghệ này giúp tăng cường tính minh bạch, bất biến trong giao dịch, làm giảm khoảng trống kiểm soát và tham nhũng. Hai là tác động về phân quyền, khi nó mở ra cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân và các startup tiếp cận thị trường toàn cầu, phù hợp với định hướng xem kinh tế tư nhân là "động lực chiến lược" của quốc gia.
Thực tế kinh tế số Việt Nam đang tăng trưởng ấn tượng là minh chứng rõ nét cho tiềm năng này. Việc hoàn thiện thể chế pháp luật sẽ giúp tạo dựng "niềm tin số", qua đó giảm chi phí giao dịch, tăng hiệu suất kinh tế và góp phần đưa mục tiêu tăng trưởng "2 con số" trong các lĩnh vực số chủ chốt trở thành hiện thực.
Dù đã có những nền tảng ban đầu như Hiến pháp 2013, Bộ luật Dân sự 2015 hay Luật Giao dịch điện tử sửa đổi 2023, GS.TS. Phan Trung Lý thẳng thắn chỉ ra rằng pháp luật hiện hành vẫn còn nhiều hạn chế. Việt Nam chưa có một khung pháp lý đầy đủ định nghĩa rõ về tài sản số và blockchain. Các hoạt động cốt lõi như phát hành, giao dịch, lưu ký và định giá tài sản số vẫn đang nằm ngoài vùng điều chỉnh của pháp luật, tạo ra nguy cơ rủi ro cho nhà đầu tư và gây khó khăn cho công tác quản lý.
"Pháp luật hiện hành mới dừng ở mức nguyên tắc, thiếu các thiết chế quản lý chuyên trách," ông Lý nhận định. Chính khoảng trống này đặt ra ba thách thức lớn cần giải quyết: xây dựng một khung pháp lý vừa đủ linh hoạt để không bóp nghẹt đổi mới nhưng cũng đủ chặt chẽ để bảo vệ các bên liên quan; đảm bảo an ninh, quyền con người và bảo mật dữ liệu; và khẩn trương nâng cao năng lực quản trị cũng như nguồn nhân lực số.
Để biến tiềm năng thành tăng trưởng và đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về tài sản số trong khu vực, GS.TS. Phan Trung Lý đã đề xuất một lộ trình toàn diện gồm 8 giải pháp then chốt.
Trước hết, về mặt định hướng và thể chế, ông đề nghị Việt Nam cần ban hành một Nghị quyết chuyên biệt về blockchain và tài sản số để khẳng định tầm quan trọng chiến lược của lĩnh vực này. Từ đó, Quốc hội và Chính phủ cần xây dựng chương trình hoàn thiện khung pháp lý cơ bản, quy định rõ ràng về tài sản số, quyền sở hữu, cơ chế giải quyết tranh chấp, và nghĩa vụ thuế.
Song song với đó, cần thiết lập một thiết chế quản lý chuyên trách, có thể trực thuộc Chính phủ hoặc Ủy ban Chứng khoán, để đảm bảo việc thực thi pháp luật được hiệu quả và chuyên nghiệp.
Để thúc đẩy đổi mới trong một môi trường an toàn, ông kiến nghị cần thiết lập cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các công nghệ và mô hình kinh doanh mới như token hóa tài sản, NFT hay DeFi.
Quá trình này phải đi đôi với việc chủ động hài hòa với pháp luật quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình thành công như MiCA của châu Âu hay cách tiếp cận của Singapore và Nhật Bản để hội nhập sâu rộng.
Cuối cùng, yếu tố con người và sự an toàn của thị trường được đặt lên hàng đầu. Lộ trình này yêu cầu phải đẩy mạnh các biện pháp bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và an ninh mạng. Đồng thời, cần có chiến lược đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về cả pháp luật và công nghệ blockchain, kết hợp với các chính sách hấp dẫn để thu hút đầu tư và phát triển một hệ sinh thái khởi nghiệp (startup) blockchain năng động.
Tiến sĩ Nguyễn Hiền Phương là người Việt đầu tiên được bổ nhiệm chức vụ cao nhất của Vietnamobile với kỳ vọng sẽ dẫn dắt nhà mạng này trở thành mắt xích chiến lược trong hành trình chuyển đổi số quốc gia.
Truyền thông Trung Quốc đồng loạt lên tiếng về tình trạng "bong bóng đơn hàng" của các hãng ôtô trong nước, cho rằng đã đến lúc phải bóp nghẹt.
Theo chuyên gia kinh tế, nhân tài công nghệ vừa là chìa khoá vừa là thách thức cho tương lai bán dẫn của Việt Nam.
Hàng loạt xe nằm chờ tới lượt sửa chữa tại các garage, nhẹ chỉ cần vệ sinh, nặng phải tháo toàn bộ nội thất, hạ máy thay thế.
