Chiều 10/7 tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Hội thảo Tham vấn về Kết quả điều tra hộ kinh doanh (HKD) liên quan đến việc thực hiện hóa đơn, chứng từ theo Nghị định 70/2025 của Chính phủ.

Quy định mới yêu cầu các HKD đang nộp thuế theo phương pháp khoán và có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.

Theo ước tính của Cục Thuế, Bộ Tài chính, có khoảng 37.000 HKD đáp ứng tiêu chí này và do đó sẽ phải thực hiện nghĩa vụ này. Với tổng số hơn 5 triệu HKD, đối tượng áp dụng quy định chỉ chiếm chưa đến 1%, có thể coi là các HKD có doanh thu khoán rất lớn.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng ban Pháp chế VCCI, cho biết cuộc khảo sát được thực hiện với 1.368 hộ kinh doanh ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Kết quả cho thấy, 94% số hộ đã biết tới Nghị định 70, cho thấy hiệu quả bước đầu của công tác tuyên truyền.

Tuy nhiên, chỉ 11% số hộ hiểu rõ nội dung nghị định, trong khi có tới 21% cho biết “biết nhưng chưa hiểu” và phần còn lại chỉ nắm được thông tin một cách rất mơ hồ.

Ngoài trở ngại về nhận thức, nhiều hộ kinh doanh còn lo ngại về gánh nặng chi phí. Theo khảo sát, 57% hộ cho rằng chi phí đầu tư ban đầu là một tác động lớn hoặc rất lớn, trong khi 54% cảm nhận rõ áp lực chi phí vận hành hàng tháng. Đây là tỷ lệ khá cao, phản ánh mức độ lo ngại về tài chính trong bối cảnh nhiều hộ đang hoạt động với quy mô nhỏ, doanh thu không ổn định.

Thêm vào đó, 51% số hộ cho biết chưa từng nhận được bất kỳ sự liên hệ hay hướng dẫn nào từ cơ quan thuế địa phương. Khoảng 35% xác nhận có được hỗ trợ, nhưng chỉ ở mức độ “chung chung”. Chỉ có 14% hộ kinh doanh khẳng định đã được hướng dẫn “rất rõ ràng” từ cơ quan Thuế địa phương.

Không chỉ gánh nặng tài chính, 49% hộ kinh doanh cho rằng thời gian và công sức để quản lý hóa đơn, chứng từ là gánh nặng lớn hoặc rất lớn. Việc áp dụng hóa đơn điện tử theo quy trình mới không chỉ yêu cầu mua sắm máy móc, phần mềm mà còn đòi hỏi hiểu biết về công nghệ và quy trình kế toán – điều không dễ với phần lớn hộ kinh doanh vốn quen vận hành đơn giản, dựa vào kinh nghiệm.

Về mặt cảm nhận tác động, 48% hộ kinh doanh đánh giá rằng yêu cầu minh bạch hóa tạo ra sức ép lớn, bên cạnh 51% lo ngại về áp lực cạnh tranh gia tăng.

Trước những áp lực trên, xu hướng thu hẹp kinh doanh là khá rõ ràng. Có tới 63% hộ cho biết sẽ giảm quy mô hoạt động để ứng phó với các yêu cầu mới. 23% lựa chọn tạm ngừng hoạt động, trong khi 11% cân nhắc chuyển sang loại hình doanh nghiệp để phù hợp với bối cảnh mới.

Chỉ 3% hộ được khảo sát cho biết họ sẽ đóng cửa hoàn toàn – một tỷ lệ nhỏ nhưng vẫn cần được lưu ý nếu tình hình không được cải thiện.

Tạo thuận lợi hơn trong quá trình chuyển đổi 

Theo ông Thạch, Nghị định 70 chỉ là bước khởi đầu. Theo Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, tất cả các HKD sẽ bỏ áp dụng phương pháp khoán từ ngày 01/01/2026, đi cùng với đó áp dụng chế độ hóa đơn, chứng từ.

Đề nghị xây dựng Luật Quản lý thuế đang đề xuất lộ trình áp dụng như sau:

- Từ 1/1/2026 đến 31/12/2026, HKD có doanh thu hàng năm từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng phải sử dụng hóa đơn, chứng từ đơn giản (dự kiến lập “biên nhận bán hàng điện tử” qua app, Zalo, SMS hoặc mẫu có mã QR);

- Từ năm 2027, HKD có doanh thu từ 800 triệu đồng/năm phải áp dụng hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế;

- Từ năm 2028, tất cả các HKD thuộc diện chịu thuế sẽ áp dụng yêu cầu này Như vậy, chỉ trong vòng hơn 2 năm tới đây, chế độ hóa đơn, chứng từ với các HKD sẽ thay đổi toàn diện, căn bản.

Vì vậy, đại diện VCCI kiến nghị một số điều chỉnh nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hộ kinh doanh trong quá trình chuyển đổi. Thứ nhất, cần quy định rõ thời gian chuyển tiếp tối thiểu là 6 tháng để các hộ chuẩn bị, thay vì áp dụng ngay khiến họ bị động.

Thứ hai, các quy định liên quan đến kế toán, hóa đơn, chứng từ cần được ban hành ít nhất 1 năm trước thời điểm áp dụng, cùng với kế hoạch truyền thông, hướng dẫn, tập huấn cụ thể.

Thứ ba, cần bổ sung quy định không hồi tố truy thu thuế hoặc xử phạt đối với giai đoạn trước 1/6 – thời điểm bắt đầu áp dụng hóa đơn điện tử. Đây là rào cản tâm lý lớn khi nhiều hộ lo ngại sẽ bị đánh giá lại quá khứ hoặc truy thu thuế do không có hóa đơn đầu vào hợp lệ cho hàng tồn kho.

Thứ tư, cần xem xét các chính sách hỗ trợ tài chính, đặc biệt là miễn hoặc giảm thuế trong 6–12 tháng đầu. Đây không chỉ là hỗ trợ trước mắt mà còn là động lực để các hộ chuyển đổi lên chính thức, đóng góp vào hệ thống thuế lâu dài.

Đáng lưu ý, ông Thạch cũng cho rằng, việc áp dụng hóa đơn điện tử là một bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy minh bạch, hiện đại hóa hệ thống thuế và tăng hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, để chính sách đi vào cuộc sống, không thể chỉ dựa vào mệnh lệnh hành chính.

“Với nhóm hộ kinh doanh – vốn đông đảo nhưng năng lực hạn chế – điều cần nhất là lộ trình hợp lý, hướng dẫn kịp thời và sự đồng hành thực chất từ phía cơ quan nhà nước. Nếu không, chính sách đúng cũng có thể trở thành rào cản, gây khó cho người dân và làm suy giảm năng lực sản xuất – kinh doanh tại khu vực kinh tế nhỏ lẻ", ông Thạch nêu rõ.