Trung Quốc quyết tâm lớn

Gần đây, Tổng thống Donald Trump tuyên bố ông muốn Mỹ sản xuất các mặt hàng công nghệ cao như chip chứ không phải đồ may mặc như quần áo, tất vớ. Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang nỗ lực thúc đẩy ngành sản xuất tiên tiến. Cuộc chạy đua này nhiều khả năng sẽ gây ra xung đột giữa hai nước.  

Tuần trước, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhân chuyến thăm tới tỉnh Hà Nam để tái khẳng định kế hoạch theo đuổi mô hình tăng trưởng dựa trên sản xuất. Điều đáng chú ý là từ lâu chiến lược này đã bị Mỹ và các đối tác thương mại của Trung Quốc chỉ trích là làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân bằng thương mại toàn cầu.

Cụ thể, ông Tập nói với các nhân viên tại một nhà máy sản xuất vòng bi thuộc sở hữu nhà nước rằng việc theo đuổi “sự tự lực” trong lĩnh vực sản xuất tiên tiến là “con đường đúng đắn” với Trung Quốc và là “xương sống” của nền kinh tế.

Theo số liệu của World Bank, ngành sản xuất đóng góp hơn 25% GDP Trung Quốc trong năm 2023.

Việc Trung Quốc cố gắng mở rộng năng lực sản xuất là một phần trong mục tiêu đạt sự tự lực, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo nỗ lực này có thể đi ngược lại với những yêu cầu chủ chốt của chính quyền ông Trump trong các cuộc đàm phán thương mại.

Ông Trump muốn Trung Quốc giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại và từng cáo buộc Bắc Kinh giúp doanh nghiệp Trung Quốc cạnh tranh không công bằng với các khoản trợ cấp khổng lồ.

Ông Allan von Mehren, chuyên gia kinh tế về Trung Quốc của Danske Bank, cảnh báo rằng có rất ít khả năng Trung Quốc sẽ chiều theo ý Mỹ và thu hẹp chiến lược thúc đẩy sản xuất.

Vị chuyên gia chia sẻ: “Tôi không kỳ vọng nhiều vào một thỏa thuận lớn giữa Mỹ và Trung Quốc”. Ông dự đoán Mỹ sẽ duy trì thuế quan khoảng 40% với hàng hóa Trung Quốc.

Kế hoạch “Made in China 2025” - được công bố vào năm 2015, hai năm sau khi ông Tập lên nắm quyền - nhắm mục tiêu biến Trung Quốc thành quốc gia dẫn đầu về sản xuất công nghệ cao, với những mặt hàng chủ đạo như xe điện, máy bay, robot và chip bán dẫn.

Báo cáo năm 2022 của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ước tính rằng chi tiêu của Trung Quốc cho các ngành công nghiệp được ưu tiên tương đương ít nhất 1,73% GDP năm 2019. Để so sánh, trong năm đó Mỹ chi 0,39% GDP để hỗ trợ ngành công nghiệp.

Mỹ khó được toại nguyện

Trong cuộc phỏng vấn với CNBC hồi đầu tháng 5, Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Scott Bessent bày tỏ sự lạc quan về khả năng tìm được tiếng nói chung với Trung Quốc.

Ông cho biết: “Mỹ cần sản xuất nhiều hơn, Trung Quốc cần tiêu dùng thêm, vậy nên hai nước có thể sẽ tái cân bằng thương mại với nhau. Chúng ta sẽ xem liệu điều đó có khả thi không”.

Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ liệu ông Bessent có đưa điểm này vào một trong những ưu tiên trong các cuộc đàm phán với Bắc Kinh hay không.

Nhóm chuyên gia kinh tế của ngân hàng Nomura thì nhận định thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc khó có thể “thu hẹp đáng kể”. Họ dự kiến Bắc Kinh sẽ giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Mỹ, còn các nhà sản xuất Mỹ sẽ dành hàng năm để chuyển hoạt động sản xuất về nước và tìm kiếm các lựa chọn thay thế.

Ông cũng cảnh báo: “Do Mỹ là thị trường tiêu dùng sôi động nhất toàn cầu, sự đổ bộ đột ngột của hàng giá rẻ Trung Quốc vào phần còn lại của thế giới chắc chắn sẽ gây ra phản ứng dữ dội trên toàn cầu".

Một số nước châu Á như Ấn Độ và Indonesia đã ban hành nhiều biện pháp bảo hộ để hỗ trợ các nhà sản xuất trong nước trước sự cạnh tranh gay gắt của hàng nhập khẩu giá rẻ.

Không có giải pháp dễ dàng

Các nhà kinh tế trong và ngoài nước đang kêu gọi Bắc Kinh giảm sự phụ thuộc vào sản xuất và chuyển sang mô hình tăng trưởng kinh tế dựa vào tiêu dùng. Tình trạng dư thừa công suất đang làm trầm trọng thêm áp lực giảm phát ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Dữ liệu hải quan tháng 4 của Trung Quốc là bằng chứng mới nhất về sự mất cân bằng giữa nhu cầu nội địa và năng lực sản xuất của nước này. Thặng dư thương mại hàng hoá của Trung Quốc lập kỷ lục 992,2 tỷ USD vào năm ngoái, chủ yếu do sự mất cân bằng với các đối tác lớn bao gồm Mỹ, Liên minh châu Âu và Đông Nam Á.

Giới chức Trung Quốc cũng đang tìm cách giúp các nhà xuất khẩu nước này chuyển sang bán hàng trong nước. Nhưng thuyết phục người tiêu dùng nội địa mở ví chi tiêu trong bối cảnh triển vọng kinh tế và việc làm suy yếu là điều không dễ dàng.

Bà Louise Loo, nhà kinh tế cấp cao tại Oxford Economics, dự đoán quá trình cải cách của Bắc Kinh sang mô hình tăng trưởng dựa nhiều hơn vào tiêu dùng sẽ diễn ra “rất chậm chạp”. Bà ước tính đến giữa thế kỷ 21, tiêu dùng sẽ chiếm 50% GDP Trung Quốc, thấp hơn hẳn tỷ trọng 70% ở Mỹ.

Tuy nhiên, sự chú tâm của ông Tập vào ngành sản xuất cũng không phải là không có cơ sở. Nhiều khả năng Washington sẽ tiếp tục hạn chế khả năng tiếp cận của Trung Quốc tới công nghệ tiên tiến.

Nhà kinh tế Jin Wang của Nomura nhận xét: “Chính quyền ông Trump coi Trung Quốc là đối thủ lớn nhất của Mỹ và sẽ làm cho sân lớn hơn, rào cao lên”.

“Sân nhỏ, rào cao” là chính sách được chính quyền Tổng thống Joe Biden đặt ra nhằm bảo vệ một nhóm công nghệ thiết yếu (sân nhỏ) bằng các hạn chế cứng rắn và sâu rộng (rào cao), đồng thời duy trì hợp tác kinh tế bình thường trong những lĩnh vực khác.

Ông Wang nói thêm: “Do lo ngại về an ninh quốc gia, việc hai nền kinh tế Mỹ - Trung tách rời là điều không thể tránh khỏi”.