Thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam đang có những bước phát triển với nhiều thương vụ huy động vốn thành công, nhưng cũng tồn tại nhiều thách thức cần. Các chuyên gia đã chỉ rõ những lợi ích và khó khăn trong huy động vốn xanh tại Hội thảo "Thúc đẩy đầu tư hạ tầng bền vững tại Việt Nam", được đồng tổ chức bởi PIDG, GuarantCo, Moody’s Ratings và VIS Rating. 

Hội thảo cung cấp góc nhìn chiến lược về cách các công cụ cải thiện tín dụng và xếp hạng tín nhiệm đã và đang giúp khai thông nguồn vốn, thúc đẩy đổi mới trong cấu trúc trái phiếu và phát triển thị trường vốn trong dài hạn. 

Nhận diện các thách thức lớn

Bà Vương Thị Huyền - Chủ tịch HĐQT Fast Capital Solution, thành viên HĐQT độc lập LPBank - cho biết Fast Capital có nhiều kinh nghiệm trong việc thu xếp khoản vay, nhận thấy thực tế triển khai thu xếp phát hành trái phiếu xanh có nhiều thách thức. 

Thứ nhất đó là rủi ro tín dụng của dự án như thế nào, dòng tiền có mạnh không và nhà đầu tư nào có thể chấp nhận mức rủi ro đó. 

"Chúng tôi phải cấu trúc giao dịch như thế nào để làm cho phù hợp với khẩu vị nhà đầu tư cũng như hỗ trợ cho tổ chức phát hành xây dựng mô hình tài chính và đánh giá hiệu quả dự án; đồng thời tính đến các chuyển đổi rủi ro nhằm giúp tổ chức phát hành có được khoản vay dài hạn nhất và cấu trúc tối ưu nhất", bà nói cấu trúc giao dịch, dòng tiền dự án và các giải pháp cải thiện rủi ro là các thách thức lớn nhất. 

Thứ hai là có quá nhiều bên tham gia so với phát hành trái phiếu thông thường, nhiều doanh nghiệp lúng túng khi chưa biết phải xây dựng khung quản trị ESG, đào tạo nhân viên hay ý kiến của các bên độc lập... 

Thứ ba là khung pháp lý, hiện nay mục đích phát hành trái phiếu đã giảm đi rất nhiều nên các nhà đầu tư chính trong thị trường (công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư, ngân hàng thương mại) gần như rất hạn chế tham gia. 

Đứng trước thực trạng đó, doanh nghiệp có thể lựa chọn tiếp tục vay nợ thay vì phát hành trái phiếu, do vậy bà Huyền cho rằng cần có giải pháp để họ chọn phát hành trái phiếu xanh, thấy được các lợi ích về chi phí, thời gian, danh tiếng, đa dạng hóa danh mục vốn…

Thứ tư là đến từ phía nhà đầu tư, trái phiếu xanh hiện nay có tình trạng lãi suất thấp nên nhiều nhà đầu tư định chế mặc dù thích xanh nhưng không hứng thú do lãi suất thấp. Mâu thuẫn là nhà đầu tư kỳ vọng lãi suất cao nhưng rủi ro thấp, trong khi tổ chức phát hành khó thỏa mãn, do đó cần chính sách và giải pháp để nhà đầu tư thấy hấp dẫn hơn.

Về giải pháp để vượt qua thách thức, lãnh đạo Fast Capital cho rằng cần cấu trúc một giao dịch như thế nào như kỳ hạn, lịch trả nợ, hệ số nợ vay, đủ tiền trả nợ không... để vượt qua kiểm định của bên cho vay và bên bảo lãnh.

"Chúng tôi quản trị tất cả các bên tham gia, như giao dịch năm ngoái chúng tôi từng quản trị 16 đơn vị liên quan tham gia, từ bên đồng cho vay cho đến các nhà đầu tư, bên tư vấn pháp lý, bảo lãnh, xếp hạng tín nhiệm, đưa ra ý kiến độc lập, xây dựng khung ESG...", bà Huyền nói việc quản trị rất rối bởi phải lên kế hoạch chi tiết để điều phối từng bên nhằm kịp tiến độ.

Hơn nữa, các bên cần nâng cao năng lực tổ chức phát hành và đa dạng hóa danh mục để có nhiều lựa chọn hơn. Doanh nghiệp không chỉ nhìn vào kênh truyền thống như  ngân hàng hay quỹ đầu tư mà còn danh mục từ trong nước đến quốc tế, các hình thức niêm yết để trái phiếu để tăng thanh khoản. 

Bổ sung vấn đề này, ông Roland Janssens - Giám đốc Điều hành Ninety One/Emerging Asia and Africa Infrastructure Fund - nhấn mạnh Việt Nam có khả năng thu hút nguồn vốn trong nước và quốc tế, song vẫn còn nhiều khác biệt và yêu cầu. 

Vị này cho biết đang nghiên cứu các thị trường mới nổi, tập trung các khoản đầu tư hạ tầng ở các thị trường này, bao gồm Việt Nam. Ông cho rằng khả năng chuyển đổi đầu tư rất quan trọng, do đó cần thiết lập thị trường vốn đáng tin cậy để có thể dễ dàng rót vốn và rút tiền. 

Ông Nguyễn Bá Sơn - Phó Giám đốc Ban nguồn vốn và kinh doanh tiền tệ BIDV - cho rằng có 2 vấn đề khi doanh nghiệp tiếp cận thị trường trái phiếu xanh, đó là vấn đề kỹ thuật để đáp ứng các tiêu chí và tiếp theo là lãi suất.

"Doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh thông thường là các đơn vị lớn với tín nhiệm cao, do đó một trong những rào cản lớn nhất là chi phí hợp lý", ông nói rằng họ mong muốn lãi suất bằng hoặc thấp hơn cho vay thông thường.

Mức chênh lệch này trên thế giới cũng không đáng kể, do đó vẫn cần sự hỗ trợ của cơ quan quản lý. Hiện đã có chủ trương giảm 2% lãi suất cho dự án xanh nên cần chờ hướng dẫn chi tiết để các doanh nghiệp tham gia thị trường rộng rãi hơn.

Nhưng nhiều lợi ích dài hạn 

Bên cạnh những thách thức, việc phát hành trái phiếu xanh cũng đem lại nhiều lợi ích cho các tổ chức phát hành. 

Ông Nguyễn Xuân Điệp - Phó Tổng Giám đốc Công ty Tài chính Tổng hợp Cổ phần Điện lực (EVF) cho biết đơn vị phát hành lô trái phiếu xanh đầu tiên tuân thủ Nguyên tắc Trái phiếu Xanh của ICMA vào tháng 7/2022, với giá trị 1.725 tỷ đồng. 

Việc phát hành này mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp như khung quản trị nội bộ được chuẩn hóa và minh bạch, giúp đội ngũ trưởng thành hơn, được sự hỗ trợ của các các tổ chức liên quan và đóng góp cho cộng đồng. 

"Chúng tôi đã có thêm nguồn vốn trung dài hạn. Các dự án năng lượng tái tạo cần 5-10 năm mới hoàn vốn, khi làm các dự án này sẽ cần nguồn dài hạn, khác với vốn vay ngân hàng, đây là kênh huy động rất tối ưu", ông Điệp nhấn mạnh. 

Còn Ông Trương Công Khánh - Giám đốc Tài chính CTCP Tập đoàn Sao Mai & CTCP Đầu tư và Phát triển Đa Quốc Gia I.D.I - cho biết là công ty thủy sản đầu tiên tại châu Á Thái Bình Dương phát hành thành công lô trái phiếu xanh. 

Ông khẳng định nếu chỉ tập trung ngắn hạn mà không quan tâm vốn dài hạn thì có thể đánh mất vị thế trong tương lai. Việc phát hành trái phiếu xanh đầu tiên trong lĩnh vực thủy sản là cam kết với nhà đầu tư quốc tế, hướng đến sản xuất thủy sản xanh và bền vững.

"Việc tiên phong này hy vọng tạo cảm hứng lan tỏa cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là lĩnh vực nông lâm thủy sản, tạo ra chuỗi giá trị bền vững cho sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường thế giới", theo ông Khánh. 

Hơn nữa, gói trái phiếu xanh giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn xanh dài hạn với lãi suất thấp, tiếp cận các định chế quốc tế, nâng cao thương hiệu công ty, tăng sức cạnh tranh lâu dài và lợi thế thông hành khi xuất khẩu sang các thị trường quốc tế yêu cầu khắt khe...