Tập đoàn viễn thông quân đội đã lặng lẽ vươn lên, trở thành một trong những tập đoàn công nghệ nhà nước đầy tham vọng nhất thế giới, tờ Rest of World nhận xét.

Viettel, do Bộ Quốc phòng thành lập năm 1989 với nhiệm vụ ban đầu là xây dựng các trạm ăng-ten, hiện là tập đoàn viễn thông lớn nhất cả nước. Hoạt động kinh doanh của Viettel vô cùng đa dạng, bao gồm phần cứng 5G, công nghệ giám sát, điện thoại di động giá rẻ và thậm chí cả robot. Năm 2024, doanh thu của tập đoàn đạt 7,2 tỷ USD.

Hiện tại, Viettel sở hữu 30 bằng sáng chế tại Mỹ và có các công ty con hoạt động tại 11 quốc gia ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Giờ đây, tập đoàn này đang dẫn dắt Việt Nam bước vào kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo - trang Rest of World viết.

Vào ngày 11/8 vừa qua, Viettel đã ký thỏa thuận hợp tác cùng tập đoàn viễn thông hàng đầu Hàn Quốc KT Corporation nhằm thúc đẩy việc nghiên cứu và ứng dụng AI tại khu vực Đông Nam Á. Thỏa thuận này bao gồm cả kế hoạch phát triển một mô hình ngôn ngữ AI dành riêng cho tiếng Việt.

Giới chuyên gia nhận định rằng chính chiến lược tiên phong ở thị trường nông thôn, sự tập trung vào R&D và khả năng giữ chân nhân tài đã biến Viettel thành một đối thủ đáng gờm trên đường đua toàn cầu về sản xuất chip, AI và điện tử.

"Viettel đang đưa Việt Nam trở thành một người chơi quan trọng trên vũ đài công nghệ toàn cầu và thực sự là một cái tên thân thuộc trong mỗi gia đình," bà Lynne Gadkowski, tham tán kinh tế tại Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam, nhận định tại một sự kiện vào tháng 11 năm ngoái.

Khi mới thành lập, Viettel có tên là Sigelco, chuyên xây dựng các trạm ăng-ten và lắp đặt đường truyền vi ba, đặt những viên gạch đầu tiên cho ngành viễn thông Việt Nam. Đến năm 1995, công ty trở thành nhà mạng thứ hai của cả nước, sau VNPT, và chính thức đổi tên thành Viettel.

Qua nhiều năm, sự lớn mạnh của Viettel luôn song hành cùng sự phát triển của hạ tầng viễn thông và Internet tại Việt Nam. Năm 2000, công ty bắt đầu cung cấp dịch vụ gọi điện qua Internet. Hai năm sau, Viettel trở thành nhà cung cấp dịch vụ Internet. Năm 2003, công ty bổ sung thêm mảng điện thoại cố định và ra mắt mạng di động vào năm tiếp theo, góp phần phổ cập hóa điện thoại di động trên khắp Việt Nam.

Năm 2011, lợi nhuận trước thuế của Viettel chạm mốc gần 1 tỷ USD. Chỉ một năm sau, tập đoàn đã vượt qua VNPT để trở thành công ty viễn thông số một Việt Nam về doanh thu.

Viettel không chỉ chiếm lĩnh thị phần viễn thông lớn nhất tại Việt Nam mà còn ở các thị trường khác như Myanmar, Campuchia, Lào, Đông Timor, Burundi, Haiti và Mozambique. Viettel Global, cánh tay vươn ra quốc tế của tập đoàn, đã thu về 1,3 tỷ USD doanh thu trong năm 2024 và đã có lãi tại 6 thị trường.

Viettel cũng đã triển khai các giải pháp ví điện tử tại Mozambique, Burundi, Myanmar và nhiều quốc gia khác. Tính đến năm 2024, đã có 23,2 triệu người trên toàn cầu sử dụng ví điện tử của hãng. Công ty cho biết họ đã hỗ trợ khôi phục hạ tầng viễn thông bị hư hại và tham gia cứu trợ sau các thảm họa thiên nhiên, như trận động đất gần đây ở Myanmar hay cơn bão Idai tàn phá Mozambique vào năm 2019.

Theo Carlyle A. Thayer, một học giả về Việt Nam tại Đại học New South Wales, Viettel đóng một "vai trò trọng yếu về quốc phòng và an ninh" cho quân đội Việt Nam.

Viettel cung cấp các thiết bị liên lạc chuẩn quân sự, máy bay không người lái và các hệ thống tên lửa cho Quân đội Nhân dân Việt Nam. Công ty khẳng định sự tiến bộ này đến từ chiến lược "Make in Vietnam", trong đó ưu tiên nghiên cứu công nghệ cao và hợp tác với các đối tác nước ngoài "sẵn sàng chuyển giao công nghệ".

Trong một tuyên bố, Viettel High Tech, công ty con chuyên về R&D, cho biết: "Viettel đóng vai trò tiên phong trong lĩnh vực công nghệ Việt Nam bằng cách xây dựng mô hình nghiên cứu và phát triển nội bộ, làm chủ công nghệ lõi và kết nối cộng đồng doanh nghiệp để lan tỏa tinh thần đổi mới và khát vọng tự chủ công nghệ tại Việt Nam."

Theo một nghiên cứu của nhà kinh tế học Christine Ngoc Ngo, chính sách đãi ngộ hấp dẫn đã giúp công ty giữ chân nhân tài, trong khi việc thị trường viễn thông Việt Nam dần mở cửa cạnh tranh cũng là một yếu tố thúc đẩy sự phát triển của tập đoàn.

Thành công của Viettel còn đến từ chiến lược tập trung vào các khu vực nông thôn, nơi sinh sống của phần lớn dân số Việt Nam.

Theo nghiên cứu của Nguyễn Mạnh Hải và Michael O'Donnell, việc Viettel đầu tư mạnh vào công nghệ và hạ tầng vào thời điểm chi phí phần cứng giảm đã giúp họ giữ vững lợi thế cạnh tranh về giá, đồng thời phủ sóng đến các vùng sâu vùng xa. "Điều này đã nâng cao uy tín của họ về dịch vụ, chất lượng và giá cả trong mắt người dân nông thôn, chiếm khoảng 70% dân số Việt Nam," hai nhà nghiên cứu viết.

Từ năm 2006, Viettel cũng áp dụng chiến lược này tại các thị trường quốc tế có hạ tầng viễn thông chưa phát triển.

Francisco Mobila, một kỹ sư viễn thông đã nghiên cứu về Movitel (công ty con của Viettel tại Mozambique), cho biết: "Thay vì bắt đầu từ các thành phố lớn, họ tiến về nông thôn, nơi đa số người dân chưa có dịch vụ viễn thông. Nhờ vậy, chỉ trong vài năm, lượng khách hàng của họ đã vượt qua tổng số của hai đối thủ còn lại."

"Viettel đang hoạt động tại một số môi trường kinh doanh khắc nghiệt và thách thức nhất thế giới," ông Julian Gorman, người đứng đầu khu vực Châu Á-Thái Bình Dương của GSMA Intelligence, phát biểu tại một cuộc họp báo ở Hà Nội. "Viettel đã chứng tỏ họ không chỉ là một nhà mạng lớn mà còn là một nhà mạng thành công trong những điều kiện hoạt động khó khăn nhất."

Việc mở rộng quốc tế đã tạo điều kiện để Viettel "thử nghiệm, đánh giá và tiêu thụ sản phẩm của mình," và hoạt động xuất khẩu đã "tạo nền tảng để Viettel tự tin khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu," Viettel High Tech cho biết.

Năm 2022, Viettel High Tech bắt đầu phát triển mạng truy cập vô tuyến mở (Open RAN) cho công nghệ 5G, dựa trên chipset của công ty Qualcomm (Mỹ). Các kỹ sư của hai bên đã hợp tác nghiên cứu, thiết kế và lắp đặt các trạm gốc 5G chỉ trong 2,5 năm - bằng một nửa thời gian so với tiêu chuẩn ngành, được xem là một kỷ lục. Hệ thống "Open RAN" cho phép các nhà mạng xây dựng mạng 5G bằng cách kết hợp thiết bị từ nhiều nhà cung cấp khác nhau.

Sự kiện ra mắt 5G của Viettel vào tháng 11 năm ngoái cũng là lần đầu tiên Qualcomm tham gia vào phân khúc 5G Open RAN. Bà Gadkowski cho biết: "Mỹ cam kết hỗ trợ các tham vọng số của Việt Nam, và sự hợp tác như giữa Qualcomm và Viettel sẽ càng củng cố mối quan hệ giữa hai nước."

Thỏa thuận này cũng cho thấy sự đa dạng trong việc lựa chọn đối tác của Viettel. Vào tháng 6, Viettel đã ký một thỏa thuận chiến lược với Huawei, dự kiến hợp tác phát triển mạng 5G và 6G. Cùng lúc đó, Viettel vẫn tiếp tục hợp tác với Qualcomm cũng như các công ty châu Âu như Nokia và Ericsson trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ.

Các trạm gốc 5G do Viettel sản xuất đã bắt đầu vươn ra thế giới. Công ty cho biết đã ký các hợp đồng trị giá hàng triệu đô la với khách hàng tại Ấn Độ, Philippines và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.

Chiến lược của Qualcomm là hỗ trợ Viettel mở rộng ra thị trường quốc tế. "Chúng tôi sẽ ưu tiên để Viettel và Việt Nam giới thiệu các giải pháp của mình tới các quốc gia mới nổi," ông O.H. Kwon, phó chủ tịch cấp cao của Qualcomm, phát biểu tại sự kiện ra mắt 5G của Viettel năm ngoái.