Chiến lược giảm rủi ro

Trung Quốc là nước nhập khẩu và tiêu thụ năng lượng lớn nhất trên thế giới - điểm yếu mà từ lâu Bắc Kinh đã tìm cách khắc phục.

Trung Quốc bắt đầu đẩy mạnh nỗ lực tự chủ nguồn cung năng lượng từ năm 2019, trong bối cảnh tình hình địa chính trị nóng lên và Tổng thống Mỹ Donald Trump phá vỡ các quy chuẩn thương mại toàn cầu.

Đến tháng trước, Washington đưa hai nhà sản xuất dầu hàng đầu của Nga vào danh sách đen, khiến các nhà máy lọc dầu Trung Quốc phải hủy bỏ một số đơn hàng.

Từ năm 2019 đến 2025, các doanh nghiệp lớn của Trung Quốc đã chi tổng cộng 468 tỷ USD cho hoạt động khoan và thăm dò dầu khí - tăng gần 25% so với 6 năm trước đó. PetroChina trở thành công ty dầu khí chi tiêu nhiều nhất thế giới trong giai đoạn 2019 - 2025, vượt qua cả những gã khổng lồ như Saudi Aramco.

Nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ tiếp tục ưu tiên nỗ lực tự chủ năng lượng. Điều đó đồng nghĩa làn sóng đầu tư khổng lồ này rất có thể sẽ tiếp diễn trong những năm tới.

Ông Huang Yingchao, Phó giám đốc tại PetroChina International (Singapore) Pte, công ty con của PetroChina, phát biểu tại một hội thảo vào tuần trước: “Trong vài năm qua, tình trạng thiếu hụt năng lượng đã diễn ra trên khắp thế giới.

Khí đốt và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) có thể ví như nước máy và nước đóng chai. Nước máy rẻ và đáng tin cậy hơn, logistics của mặt hàng này cũng đơn giản hơn. Vậy nên chúng tôi sẽ tăng cường sản xuất khí đốt trong nước”.

Nỗ lực tự chủ năng lượng của Trung Quốc đang trở thành rắc rối với các công ty sản xuất dầu khí hàng đầu thế giới - dù họ không thừa nhận điều này. Từ Exxon cho đến BP, các ông lớn phương Tây đã quen dựa vào nhu cầu liên tục gia tăng từ Trung Quốc. Trên thực tế, trong phần lớn thập kỷ qua, Trung Quốc đã đóng góp hơn 60% vào mức tăng nhu cầu dầu mỏ toàn cầu.

Tuy nhiên, sản lượng dầu khí của Trung Quốc đang đi lên trong khi nhu cầu tăng trưởng chậm lại, do nền kinh tế suy yếu và xe điện dần thay thế xe xăng.

Các nhà phân tích tại Sanford C. Bernstein dự báo sản lượng khí đốt trong nước có thể vượt tốc độ tăng nhu cầu vào cuối thập kỷ này, dẫn đến nhu cầu nhập khẩu LNG sụt giảm.

Sau cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào ngày 30/10, Tổng thống Trump cho biết Trung Quốc sẽ nhập khẩu thêm năng lượng Mỹ theo thỏa thuận thương mại song phương. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Trung Quốc không có lựa chọn nào khác ngoài Mỹ.

Bà Erica Downs, học giả nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu thuộc Đại học Columbia, bình luận: “Trung Quốc đang tăng cường sản xuất năng lượng.

Cùng với thực tế là nhu cầu dành cho dầu mỏ đang chững lại, chiến lược này giúp Trung Quốc phòng thủ trước nỗ lực thống trị lĩnh vực năng lượng của chính quyền Tổng thống Trump. So với nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Trung Quốc đang có vị thế tốt hơn hẳn”.

Mức tiêu thụ năng lượng của Trung Quốc vẫn đang vượt xa năng lực sản xuất và điều đó sẽ không sớm thay đổi. Nhưng hiện nay Trung Quốc đã trở thành nhà sản xuất dầu thô thứ 7 thế giới, vượt mặt nhiều thành viên OPEC. Trong lĩnh vực khí tự nhiên, Trung Quốc vươn lên vị trí thứ 4.

Cùng với đó, các tay chơi lớn trong lĩnh vực dầu khí của Trung Quốc đã mở rộng đáng kể quy mô và nâng cao trình độ kỹ thuật. PetroChina, Cnooc và and Sinopec đã trở thành những gã khổng lồ về hoạt động sản xuất, lọc dầu và kinh doanh dầu mỏ, sánh ngang với những đối thủ phương Tây như Chevron và Shell.

“Điều gì cũng có thể”

Trung Quốc trở nên thực sự lo ngại về lĩnh vực năng lượng vào một thập kỷ trước, khi OPEC phát động cuộc chiến giá để cản bước tiến của dầu đá phiến Mỹ.

Trung Quốc vô tình trở thành một trong những nạn nhân, bị mắc kẹt với các giếng dầu già cỗi và tốn kém. Vào năm 2016, Giám đốc của PetroChina cảnh báo công ty “không còn hy vọng” có thể kiếm lợi nhuận dù giá dầu có phục hồi. Sản lượng của công ty lao dốc 12% trong ba năm tiếp theo.

Tuy nhiên, Bắc Kinh quyết tâm đảo ngược đà giảm này. Vào năm 2018, giữa cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đầu tiên, Chủ tịch Tập nhấn mạnh Trung Quốc cần phải thúc đẩy hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí trong nước - bằng bất cứ giá nào.

Ông Tập tiếp tục nhắc lại thông điệp trên trong chuyến đi đến mỏ dầu Shengli ở tỉnh Sơn Đông.

Nhà lãnh đạo phát biểu trước các công nhân: “Phát triển ngành dầu mỏ có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với đất nước chúng ta. Là một quốc gia sản xuất lớn, Trung Quốc phải phát triển nền kinh tế thực và chúng ta phải nắm vững ‘bát cơm năng lượng’ trong tay”.

Sau lời kêu gọi của ông Tập vào năm 2018, ba công ty dầu mỏ lớn nhất Trung Quốc đã đồng loạt triển khai kế hoạch phát triển dầu khí đến năm 2025.

PetroChina tăng chi tiêu cho tài sản cố định thêm 16% trong năm 2019 lên 42 tỷ USD. Cnooc và Sinopec cũng tăng chi tiêu hơn 20% trong năm đó, nhưng số tiền hai công ty này bỏ ra vẫn kém PetroChina. Để so sánh, trong năm 2019 tổng chi tiêu của Exxon, Chevron, Shell và BP chỉ đi lên hơn 5%.

Tuy nhiên, một điều không thể phủ nhận là Trung Quốc đã gặp may. 6 năm trước, thế giới có nguồn cung dầu khí dồi dào và kế hoạch tăng sản lượng có nguy cơ khiến các công ty Trung Quốc thua lỗ. 

Nhưng đúng lúc họ bắt đầu gia tăng sản lượng, cuộc xung đột Nga - Ukraine vào năm 2022 đã kéo giá năng lượng lên cao. Lợi nhuận của Cnooc lập kỷ lục vào năm đó, hai năm sau đến lượt PetroChina.

Giờ đây, Trung Quốc không chỉ duy trì sản lượng bằng cách hỗ trợ các mỏ dầu già cỗi, mà còn rót vốn vào khai thác dầu đá phiến. Các doanh nghiệp như Ningxia Baofeng Energy Group đã xây dựng những nhà máy lọc hóa dầu quy mô lớn, có khả năng chuyển hóa than thành các sản phẩm dầu mỏ, hóa chất và khí tự nhiên.

Song, thành công lớn nhất của Trung Quốc lại đến từ ngoài khơi. Cnooc đã tăng sản lượng nội địa - toàn bộ từ các mỏ ngoài biển - thêm 60% trong giai đoạn từ cuối năm 2018 đến 2024.

Công ty này đóng góp hơn 2/3 mức tăng sản lượng dầu mỏ của Trung Quốc trong 5 năm qua và dự kiến đà tăng trưởng sẽ còn tiếp diễn ít nhất là đến năm 2027. Cnooc đang lên kế hoạch khai thác thêm các mỏ mới ở Bột Hải và Biển Đông.

Ông Lin Chen, Phó giám đốc nghiên cứu dầu khí của Rystad Energy, cho biết: “Hồi năm 2018, tôi từng liên hệ với một số nhân viên trong ngành dầu khí của Trung Quốc để hỏi về chỉ thị tăng cường sản lượng trong nước. Khi đó, họ không tin điều này lại khả thi. Nhưng về sau, câu trả lời của họ là: ‘Ở Trung Quốc, điều gì cũng có thể’”.