Phân tích về thực trạng giải ngân vốn đầu tư công của TP HCM, tại hội thảo "Tăng tốc đầu tư công: Hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8,5% của TP HCM" ngày 20/9, TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho biết từ đầu năm đến nay, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của TP HCM đều thấp hơn cả nước.

Theo báo cáo tại Hội nghị Kinh tế - xã hội TP HCM tháng 8 và 8 tháng đầu năm diễn ra ngày 9/9 vừa qua, tính đến hết ngày 29/8, TP HCM đã giải ngân 51.533 tỷ đồng vốn đầu tư công, bằng 43,3% kế hoạch vốn Thủ tướng giao và bằng 34% kế hoạch vốn thành phố đã triển khai.

Trong đó, vốn ngân sách Trung ương giải ngân là 6.711 tỷ đồng, bằng 43,9% kế hoạch vốn Thủ tướng giao, vốn ngân sách địa phương giải ngân là 44.822 tỷ đồng, bằng 43,2% kế hoạch vốn Thủ tướng giao.

Như vậy, tỷ trọng đầu tư công của thành phố trong tổng đầu tư xã hội chỉ khoảng 21 - 22%, trong khi mức trung bình cả nước là khoảng 1/3. Để đạt mục tiêu tăng trưởng cao, chuyên gia Fulbright cho rằng địa phương cần nâng tỷ trọng này lên.

Mặc dù tỷ lệ giải ngân thấp, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và khả năng hấp thụ vốn của TP HCM được ông Tuấn đánh giá tốt hơn so với mặt bằng chung cả nước. 

Theo kịch bản tích cực và giả định các yếu tố khác như đầu tư tư nhân, FDI, tiêu dùng… không đổi, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn cho rằng nếu TP HCM giải ngân hết vốn đầu tư công năm nay (hơn 151.000 tỷ đồng) và hiệu quả sử dụng vốn được cải thiện với ICOR 3,07 thì thành phố có thể đạt mức tăng trưởng 8,5%. Nhưng nếu chỉ giải ngân được 80% hoặc hiệu quả vốn kém hơn (ICOR tăng lên 3.5 hoặc 4), mục tiêu này sẽ không thể đạt được.

Theo ông Tuấn, việc giải ngân vốn đầu tư công tại TP HCM chậm so với cả nước không chỉ do vướng mắc ở khâu giải ngân mà còn do trục trặc ở các khâu trước đó như hoạch định và phân bổ nguồn lực. Chuyên gia cho rằng nhiều tiêu chí trong quản lý đầu tư công của thành phố như lựa chọn dự án, quản trị rủi ro, điều phối vùng... đều đang ở mức yếu.

Cùng tham gia thảo luận, PGS.TS. Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng tốc độ giải ngân của TP HCM chậm hơn cả nước là điều hợp lý, bởi cấu trúc của thành phố sau hợp nhất đã phức tạp hơn rất nhiều. 

Theo ông Thiên, những khó khăn, trói buộc của TP HCM cũng là những trói buộc chung của cả nước, bắt nguồn từ thể chế chung như Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư công… “Cần nhìn nhận việc này không phải là một khuyết điểm hay sự thiếu nỗ lực của thành phố, mà chủ yếu do các yếu tố khách quan”, chuyên gia nhấn mạnh.

Về mục tiêu tăng trưởng 8,5%, ông Trần Đình Thiên nhận định việc dồn sức giải ngân đầu tư công trong ba tháng cuối năm có thể không hiệu quả cao và gây ra hệ lụy. Thay vì tập trung hoàn toàn trong năm nay, ông cho rằng thành phố có thể linh hoạt chuyển một phần mục tiêu sang năm sau nếu việc giải ngân không mang lại kết quả như mong muốn. Điều này sẽ giúp đạt được tăng trưởng cao đồng thời vẫn đảm bảo hiệu quả giải ngân.

Chậm giải ngân đầu tư công tác động mạnh đến nhiều lĩnh vực

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP HCM, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp xanh TP HCM, đánh giá tình hình giải ngân vốn đầu tư công của TP HCM hiện nay là thách thức. 

Ông Kỳ cho biết theo số liệu cập nhật đến ngày 11/9, TP HCM mới giải ngân được khoảng 45,2% kế hoạch. Để kịp tiến độ cả năm, trong hơn ba tháng còn lại, trung bình mỗi ngày thành phố phải chi khoảng 590 tỷ đồng. Riêng trong ba tháng cuối năm, cần giải ngân khối lượng vốn rất lớn, lên tới hơn 24.000 tỷ đồng.

Với tốc độ giải ngân đầu tư công chậm như hiện nay, ông Đinh Hồng Kỳ cho biết có thể gây những tác động tiêu cực đến cộng đồng doanh nghiệp.

Cụ thể, ông nêu rõ giải ngân đầu tư công giữ vai trò then chốt, không chỉ với TP HCM mà còn với cả vùng và cả nước. Khi vốn giải ngân chậm, tổng cầu thiếu lực kéo, vốn vào nền kinh tế, bao gồm cả vốn tư nhân, cũng bị chậm lại, khiến kỳ vọng suy yếu và kế hoạch sản xuất kinh doanh bị ảnh hưởng nặng nề.

Việc tiến độ triển khai các dự án hạ tầng chậm lại còn gây ảnh hưởng trưởng tiếp đến các ngành trọng yếu của nền kinh tế như bất động sản, xây dựng và vật liệu xây dựng.

“Chúng ta đều thấy rằng, hạ tầng mà chậm thì tất cả các kế hoạch của ngành bất động sản kéo theo ngành xây dựng và vật liệu xây dựng trong năm vừa rồi đều bị ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng. Hiện nay, tình trạng của ngành xây dựng và vật liệu xây dựng đang hết sức căng thẳng”, Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP HCM nói.

Đối với các ngành sản xuất, đặc biệt là xuất khẩu, ông Kỳ cho rằng việc các công trình hạ tầng như đường vành đai, cao tốc, hệ thống logistics, đô thị chậm hoàn thiện sẽ làm thời gian vận chuyển và chi phí vận tải tăng cao, dẫn tới giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp xuất khẩu. Khi đó, vốn tư nhân sẽ hoàn toàn đứng ngoài cuộc vì chưa thấy tín hiệu thiết thực từ hạ tầng.

Bên cạnh đó, ngành logistics và dịch vụ đô thị cũng gặp khó. Việc chậm tháo gỡ các “nút thắt” như cảng, hệ thống đường, kho bãi khiến năng lực thông quan trong vùng ỳ ạch, chi phí logistics tăng cao.

Một ngành khác cũng có liên đới khá nhiều khi chậm giải ngân vốn đầu tư công được ông Đinh Hồng Kỳ nhắc tới là bán lẻ, F&B và dịch vụ khác. Nhiều hạ tầng công như trường học, bệnh viện, công viên, bến bãi, sân bay, cảng biển… chưa được đưa vào sử dụng thì khu vực kinh tế này cũng không thể bật lên nữa về kế hoạch kinh doanh của các doanh nghiệp dịch vụ cũng bị ảnh hưởng đáng kể.

Ngoài ra, theo ông Kỳ, việc chậm giải ngân vốn đầu tư công còn ảnh hưởng đến chuyển đổi số và các doanh nghiệp liên quan, nhất là các dự án về chính quyền số trong y tế, giáo dục và đô thị thông minh. Nhiều dự án hiện vẫn đình trệ ở khâu phê duyệt.

Đặc biệt, ảnh hưởng lớn nhất của việc chậm giải ngân vốn đầu tư công đối với doanh nghiệp được ông Kỳ nhấn mạnh là niềm tin. Đại diện phía doanh nghiệp bày tỏ lo ngại niềm tin vào chính quyền thành phố và bộ máy điều hành bị suy giảm. 

“Trước đây, TP HCM vốn gặp nhiều khó khăn trong giải ngân, trong khi Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu làm tốt hơn. Nay hai địa phương này sáp nhập vào TP HCM, câu hỏi đặt ra là liệu cơ chế mới sẽ giúp vùng đi lên hay kéo cả khu vực đi xuống”, ông Đinh Hồng Kỳ đặt vấn đề, đồng thời khẳng định nếu không có các biện pháp mạnh về thể chế của Trung ương thì tình trạng ảnh hưởng niềm tin của các doanh nghiệp có thể kéo dài.