Các mức thuế mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với thép và nhôm không chỉ nhắm vào Trung Quốc mà còn ảnh hưởng đến toàn thế giới, theo Nikkei Asia. 

Tuy nhiên, dù tác động trực tiếp lên ngành kim loại Trung Quốc có vẻ hạn chế, các chuyên gia cảnh báo rằng động thái mới nhất của Nhà Trắng có thể làm trầm trọng thêm áp lực đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và kích hoạt một phản ứng dây chuyền bảo hộ thương mại toàn cầu.

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nhôm và thép của Trung Quốc sang Mỹ đạt 2,5 tỷ USD. Con số này chỉ chiếm 0,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc và 0,01% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), theo số liệu từ Capital Economics.

Các chuyên gia kinh tế lưu ý rằng Mỹ đã áp thuế lên tới 47,5% đối với một số sản phẩm thép và 32,5% đối với nhôm theo các quy định hiện hành. Vì vậy, "thương mại vốn đã bị hạn chế, và tác động gia tăng của mức thuế cao hơn nữa có thể sẽ không quá lớn."

Tuy nhiên, việc ông Trump công bố mức thuế bổ sung 25% có thể khiến Trung Quốc gặp khó khăn hơn trong việc xử lý tình trạng dư thừa công suất - một vấn đề kéo dài suốt nhiều năm sau đại dịch.

Ông Alvin Tan, trưởng bộ phận chiến lược ngoại hối khu vực châu Á tại RBC Capital Markets, cho biết mức thuế mới "sẽ ảnh hưởng gián tiếp đến Trung Quốc" do nước này là nhà sản xuất thép và nhôm lớn nhất thế giới.

"Xuất khẩu các sản phẩm này của Trung Quốc đã tăng lên do nhu cầu trong nước từ ngành xây dựng giảm mạnh cùng với sự suy thoái của thị trường nhà ở," ông nói.

Theo Fitch Ratings, lĩnh vực xây dựng căn hộ và cơ sở hạ tầng chiếm tới 55% nhu cầu thép của Trung Quốc nhưng khó có khả năng phục hồi mạnh mẽ trong tương lai gần. Việc thiếu đầu ra có thể khiến giá công nghiệp trì trệ trong thời gian dài hơn, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ giảm phát.

Việc Trung Quốc tìm kiếm thị trường khác để tiêu thụ lượng thép dư thừa có thể làm gia tăng căng thẳng thương mại toàn cầu.

Năm ngoái, các công ty sản xuất thép Trung Quốc đã giảm sản lượng 1,7%, xuống còn hơn 1 tỷ tấn. Tuy nhiên, xuất khẩu lại đạt mức kỷ lục 110,7 triệu tấn, tăng 23% so với năm 2023. Mặc dù khối lượng xuất khẩu tăng vọt, giá thép và nhôm lại giảm, cho thấy Trung Quốc đang xuất khẩu tình trạng giảm phát sang các quốc gia khác.

Nhiều chính phủ đã bày tỏ lo ngại về làn sóng hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc có thể làm ảnh hưởng đến các nhà sản xuất nội địa và đe dọa việc làm.

Tháng 7 năm ngoái, Việt Nam đã mở cuộc điều tra chống bán phá giá đối với thép cuộn cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc. Đến tháng 9, Ấn Độ đã áp thuế lên tới 30% đối với sản phẩm thép nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm bảo vệ ngành công nghiệp trong nước.

“Trước mắt, các nhà sản xuất thép Trung Quốc có thể không lo ngại về Mỹ, nhưng họ sẽ lo lắng về phản ứng của các nước khác,” ông Xu Xiaofeng, quản lý cấp cao tại công ty luật Sandler, Travis & Rosenberg chuyên về thương mại quốc tế, nhận định.

Một rủi ro khác là các nước như Mexico có thể tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc để tránh bị Mỹ coi là giúp Trung Quốc né thuế. Trong khi đó, các công ty Trung Quốc có thể phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn nếu nhiều nhà sản xuất thép chọn chuyển hướng sang các thị trường khác ngoài Mỹ.

Thuế quan đối với thép và nhôm được công bố chỉ một tuần sau khi Trump áp mức thuế bổ sung 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Bắc Kinh nhanh chóng đáp trả bằng một loạt biện pháp, bao gồm áp thuế đối với dầu thô và năng lượng nhập khẩu từ Mỹ, cũng như điều tra Google và đưa thêm nhiều công ty Mỹ vào danh sách đen.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Guo Jiakun tuyên bố trong một cuộc họp báo hôm thứ Hai: "Bảo hộ thương mại không có lối thoát. Không ai thắng trong các cuộc chiến thương mại và thuế quan."

Các nhà sản xuất thép lớn của Trung Quốc vốn đã gặp khó khăn do các vấn đề nội tại và hiện đang phải trông chờ vào xuất khẩu để giảm bớt thiệt hại.

Maanshan Iron & Steel, một công ty con của tập đoàn China Baowu Steel Group - nhà sản xuất thép lớn nhất thế giới tính theo sản lượng - dự báo khoản lỗ ròng hàng năm lên tới 4,59 tỷ nhân dân tệ (629 triệu USD) trong năm 2024, gấp hơn ba lần so với năm trước.

Chủ tịch Jiang Yuxiang cho biết trong một báo cáo gửi Sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông tháng trước rằng toàn ngành "đang trải qua quá trình điều chỉnh sâu" do ảnh hưởng của sự mất cân đối cung - cầu, giá thép thấp và chi phí nguyên liệu cao. Những yếu tố tiêu cực này đã bóp nghẹt lợi nhuận, trong khi áp lực lên sản xuất và kinh doanh là "rất lớn".

Angang Steel, thuộc tập đoàn Ansteel Group - nhà sản xuất thép lớn thứ ba thế giới sau Baowu và ArcelorMittal - dự báo mức lỗ ròng trong năm 2024 là 7,1 tỷ nhân dân tệ, tăng hơn gấp đôi so với năm trước.

Chủ tịch Wang Jun cho rằng nhu cầu từ các ngành hạ nguồn đang trong tình trạng "suy yếu kéo dài".

Angang tuyên bố đang "mở rộng xuất khẩu" cùng với nhiều biện pháp khác như cắt giảm chi phí và tận dụng các chiến lược mua hàng có lợi. Tuy nhiên, Wang thừa nhận: "Những nỗ lực này vẫn chưa đủ để bù đắp hoàn toàn tác động tiêu cực của sự thu hẹp liên tục trong biên lợi nhuận thị trường."

Tổng lợi nhuận của các nhà máy thép Trung Quốc trong năm 2024 đã giảm 50% so với năm trước, xuống còn 42,9 tỷ nhân dân tệ, trong khi tỷ suất lợi nhuận bán hàng trung bình chỉ đạt 0,71% so với 1,33% vào năm 2023, theo dữ liệu sơ bộ từ Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc.

Trong danh sách 10 nhà sản xuất thép lớn nhất thế giới, hơn một nửa là công ty Trung Quốc, theo bảng xếp hạng sản lượng thép thô năm 2023 của Hiệp hội Thép Thế giới. Ngoài Baowu và Angang, HBIS Group xếp thứ năm, Shagang Group đứng thứ sáu, Jianlong Group thứ tám và Shougang Group thứ chín.

Trong khi đó, công ty thép lớn nhất của Mỹ - Nucor - chỉ xếp thứ 15. U.S. Steel, hiện đang vướng vào tranh chấp với Nhật Bản về việc bị Nippon Steel (xếp thứ tư) mua lại, xếp thứ 24. Cleveland-Cliffs đứng thứ 22.

Trung Quốc và Hồng Kông đã bày tỏ quyết tâm đấu tranh chống thuế quan của Mỹ thông qua Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Hôm thứ Ba, Eric Chan Kwok-ki, Tổng Thư ký Hành chính của Hồng Kông, cho biết: "Chúng tôi sẽ đệ đơn khiếu nại lên WTO về biện pháp bất hợp lý này."

Hồng Kông nhấn mạnh rằng các mức thuế mới của Mỹ "hoàn toàn không phù hợp với quy định của WTO" và Mỹ đã "hoàn toàn phớt lờ thực tế rằng Hồng Kông là một khu vực hải quan riêng biệt".