"Liên quan đến việc bỏ thuế khoán, các hộ kinh doanh không ngại việc nộp thuế nhưng rất e ngại về cách tính thuế, thủ tục nộp thuế cho đúng. Vậy có kế hoạch và giải pháp gì để chuẩn bị cho các hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán, để các hộ cảm thấy thuận lợi, chuyên nghiệp và hứng khởi trong việc nộp thuế", Đại biểu Hoàng Văn Cường, Đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đặt câu hỏi cho Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn sáng 19/6.

Theo ông, chính sách này sẽ tác động đến hàng triệu hộ kinh doanh, mang đến tâm lý e ngại. Vậy nên, tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội đã có đại biểu đề nghị xem xét lùi thời hạn thực hiện.

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho rằng hệ thống thuế đã được cơ quan quốc tế đánh giá tiệm cận với thông lệ quốc tế, song tính minh bạch trong một số loại thuế đang thu thủ công đang là rào cản lớn tạo sự không minh bạch.

Vừa qua, Nghị quyết của Quốc hội đã yêu cầu bỏ thuế khoán trong 2026. Cơ chế thuế khoán chỉ phù hợp trong giai đoạn nhất định, nhưng không còn phù hợp, dễ bị lạm dụng, gây bất bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh. Hình thức này không tạo động lực để các hộ kinh doanh lớn lên thành doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Việc bãi bỏ thuế khoán từ 2026 là chủ trương rất đúng là bước đi căn cơ và cần thiết để minh bạch hóa hoạt động của các hộ kinh doanh; thúc đẩy chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp và khu vực chính thức.

Trong quá trình triển khai thực hiện đúng là sẽ có những tác động đến hàng triệu hộ kinh doanh. Vì vậy, Bộ Tài chính đang chuẩn bị đồng bộ về pháp lý, công cụ để thực hiện đảm bảo thuận lợi, giảm gánh nặng về thủ tục, chi phí cho người dân.

"Bộ đang rà soát chính sách thuế, sửa luật quản lý thuế, thu nhập cá nhân, hướng đến mô hình quản lý thuế mới đơn giản, minh bạch, dễ thực hiện; đơn giản hóa sổ sách, hóa đơn chứng từ. Đồng thời, cung cấp miễn phí hệ thống khai nộp hoá đơn điện tử, phần mềm kế toán,.. hỗ trợ hộ kinh doanh còn khó khăn trong giai đoạn đầu ", ông Thắng nói.

Tranh luận với Bộ trướng đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH Đồng Tháp cho rằng từ sáng đến giờ Bộ trưởng trả lời rất nhiều về nội dung thu thuế thông qua hóa đơn điện tử. Tuy nhiên, hiện nay rất nhiều hộ cá nhân, cá thể, tư thương vẫn lúng túng về hóa đơn điện tử. 

Đại biểu đề nghị Bộ trưởng có giải pháp để các hộ kinh doanh thực hiện được hóa đơn điện tử cho tốt, mà không phải lo bị cơ quan thuế phạt.

Đồng thời, có hiện tượng hộ tư thương "lách luật" khi khách hàng trả tiền mặt và không cần hóa đơn, nên họ không xuất hóa đơn điện tử. "Vậy cơ quan thuế sẽ giải quyết những tình huống này như thế nào? Bởi không có hóa đơn thì đương nhiên họ sẽ trốn thuế", đại biểu Hoà nêu vấn đề.

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Thắng cho biết khi triển khai hóa đơn điện tử thời gian đầu có nhiều vướng mắc. Bộ Tài chính và Cục Thuế đã phối hợp với địa phương hướng dẫn, hỗ trợ các hộ kinh doanh để triển khai.

Cục Thuế cho biết đến nay đang hỗ trợ tối đa cho các hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử chứ "chưa phạt ai". "Không có câu chuyện phạt bất cứ hộ kinh doanh nào trong việc triển khai hóa đơn điện tử. Trừ khi sau này đã triển khai thông suốt rồi mà có hộ kinh doanh vẫn cố tình vi phạm thì mới tính đến phạt", ông Thắng cho hay.

Về vấn đề hộ kinh doanh lách luật khi yêu cầu khách hàng trả tiền mặt và không xuất hóa đơn điện tử, Bộ trưởng Thắng khẳng định "đây không phải tình trạng phổ biến mà chỉ là một vài trường hợp". "Đây là hành động không đúng quy định pháp luật, vi phạm Luật Thuế. Chúng tôi sẽ tăng cường tuyên truyền để tất cả các hành vi này phải chấm dứt", ông Thắng nêu quan điểm.

Từ 1/6, theo Nghị định 70, các hộ kinh doanh khoán có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ...) phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến cuối 2024 cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang được quản lý thuế. Trong đó, số hộ kinh doanh ổn định là 2,2 triệu hộ. Tổng thuế thu từ khu vực này đạt gần 26.000 tỷ đồng vào năm ngoái.

Trong đó, nhiều hộ kinh doanh có doanh thu lớn, ngang với các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Chẳng hạn, thống kê có hơn 4.000 hộ có doanh thu trên 10 tỷ đồng. Trong đó, có 860 hộ kinh doanh thu từ 30 tỷ đồng trở lên. 5 hộ ghi nhận doanh thu trên 200 tỷ đồng mỗi năm, hoạt động trong các lĩnh vực thủy sản, thực phẩm, dược phẩm, giáo dục và nông sản.

Việt Nam hiện có trên 5,2 triệu hộ kinh doanh, tạo ra 8-9 triệu việc làm, tương đương với khối công ty tư nhân, theo số liệu của Cục Thống kê. Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu cả nước có 2 triệu doanh nghiệp vào 2030 và 3 triệu tới 2045. Tức là, bình quân mỗi năm cả nước có thêm 30.000 - 40.000 doanh nghiệp.