Trong bối cảnh TP HCM và Hà Nội xúc tiến kế hoạch hạn chế xe máy xăng, một khảo sát của Grab trên 8.300 đối tác tài xế tại TP HCM cho thấy có tới 62% chưa sẵn sàng chuyển đổi phương tiện sang xe điện.

Những lo ngại chính tập trung vào chi phí đầu tư ban đầu cao, hạ tầng hỗ trợ còn thiếu và ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế. 

Trao đổi với chúng tôi, phía Grab cho biết họ ủng hộ chủ trương chuyển đổi năng lượng sạch nhưng đề xuất một lộ trình khả thi hơn, đồng thời cần đánh giá tác động toàn diện đến nhóm tài xế công nghệ.

Thực trạng và tâm tư của cộng đồng tài xế

Kết quả khảo sát của Grab phác họa bức tranh rõ nét về những rào cản mà cộng đồng tài xế đang đối mặt trong quá trình chuyển đổi sang xe điện. Một con số đáng chú ý là có gần 80% tài xế tham gia khảo sát chưa từng có trải nghiệm sử dụng xe điện, cho thấy mức độ quen thuộc với loại phương tiện này còn rất thấp. Điều này dẫn đến tâm lý e ngại, khi có đến 62% tài xế cho biết họ chưa sẵn sàng để thay đổi.

Theo Grab, vấn đề hạ tầng cũng là một trở ngại lớn, khi chỉ khoảng một phần ba số tài xế được hỏi cho biết có khả năng sạc xe qua đêm tại nhà. Rào cản lớn nhất vẫn là tài chính. Khi được hỏi về khả năng chi trả, có đến 68% tài xế khẳng định họ chỉ có thể gánh một khoản trả góp dưới 2 triệu đồng mỗi tháng để mua một chiếc xe điện mới. Con số này cho thấy khả năng tài chính của đa số tài xế còn hạn chế so với giá thành của các phương tiện điện hiện nay.

Những lo ngại của đội ngũ tài xế không chỉ dừng lại ở vấn đề tài chính. Khảo sát của "ông lớn" gọi xe công nghệ còn bày tỏ sự quan ngại về nhiều khía cạnh khác liên quan trực tiếp đến công việc hàng ngày. Cụ thể là chi phí đầu tư ban đầu quá cao trong khi nguồn cung phương tiện còn chưa đa dạng. 

Các tài xế cũng lo lắng về chất lượng, sự phù hợp và tính an toàn của xe điện khi sử dụng cho mục đích kinh doanh dịch vụ với tần suất cao. Một nỗi lo thường trực là tình trạng thiếu hụt hạ tầng hỗ trợ, có thể dẫn đến nguy cơ bị "treo xe" nếu phương tiện gặp sự cố không thể sửa chữa kịp thời, gây ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi để mua xe cũng là một thách thức không nhỏ.

Đề xuất từ Grab: Cần một lộ trình đồng bộ

Trước kế hoạch của TP HCM, Grab Việt Nam khẳng định ủng hộ chủ trương chuyển đổi sang phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch. Công ty coi đây là một giải pháp quan trọng nhằm giảm khí thải, góp phần thực hiện mục tiêu Net Zero. 

Tuy nhiên, Grab nhấn mạnh rằng các chính sách cần được xây dựng trên cơ sở đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và hiệu quả, tránh gây tác động tiêu cực đến sinh kế và hoạt động kinh tế của người dân.

Từ đó, Grab đề xuất rằng đề án của thành phố cần được đặt trong một chiến lược tổng thể, không chỉ tập trung vào số lượng xe được chuyển đổi mà còn phải hướng đến phát triển một hệ sinh thái năng lượng sạch toàn diện. 

Công ty cũng đề nghị cần có một bản đánh giá tác động sâu rộng, đặc biệt đối với cộng đồng tài xế công nghệ và giao hàng, để có thể xây dựng những giải pháp hỗ trợ hữu hiệu và thực chất.

Trong văn bản trao đổi với chúng tôi, phía Grab cho rằng việc áp đặt một thời gian chuyển đổi quá gấp gáp trong bối cảnh hệ sinh thái hỗ trợ cho xe điện chưa hoàn thiện có thể vô tình tạo ra rào cản việc làm và thu nhập của hàng trăm nghìn người lao động. 

Do đó, công ty đề xuất một lộ trình chuyển đổi khả thi và nhân văn hơn. Cụ thể, cần có một giai đoạn ít nhất 5 năm để ưu tiên và hỗ trợ mạnh mẽ cho việc phát triển hệ thống giao thông công cộng, mạng lưới sạc điện và các phương tiện sạch khác, trước khi áp dụng các biện pháp mang tính hành chính.

Đề xuất của Grab được đưa ra trong bối cảnh TP HCM đang xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông. Theo đó, thành phố dự kiến lập vùng phát thải thấp (LEZ) tại khu vực trung tâm từ năm 2026. 

Lộ trình hạn chế xe xăng được vạch ra một cách cụ thể: từ năm 2026 sẽ hạn chế xe máy kinh doanh dịch vụ không đạt chuẩn khí thải Euro 2; giai đoạn 2027-2032 sẽ mở rộng quy định cho toàn bộ xe máy dưới chuẩn Euro 2. Để giám sát, thành phố dự kiến lắp đặt hệ thống camera nhận diện biển số tự động tại các tuyến đường chính.

Riêng với Hà Nội, theo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, thành phố đang chuẩn bị thực hiện lộ trình hạn chế xe xăng. Lộ trình này yêu cầu dừng lưu thông xe máy xăng trong khu vực Vành đai 1 từ giữa năm 2026, tiến tới Vành đai 2 vào năm 2028 và Vành đai 3 từ năm 2030.