Trụ cột quan trọng nhất trong chính sách thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang gặp thách thức tại Toà án Tối cao. Vào ngày 5/11, các thẩm phán đã tổ chức phiên điều trần để lắng nghe lập luận của các bên.

Trước đó, các toà liên bang cấp dưới phán quyết rằng ông Trump không có thẩm quyền áp đặt thuế quan fentanyl với Canada, Mexico và Trung Quốc cũng như thuế quan đối ứng theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA).

Thời gian tới, nếu Toà án Tối cao kết luận thuế quan áp đặt theo IEEPA là bất hợp pháp, chính quyền ông Trump sẽ phải huỷ bỏ chúng và có khả năng phải hoàn trả hàng trăm tỷ USD tiền thuế đã thu được.

Nếu kịch bản trên xảy ra, Nhà Trắng vẫn còn những cách khác để áp đặt thuế quan. Mặc dù Hiến pháp trao cho Quốc hội quyền đánh thuế, các nhà lập pháp đã trao một phần thẩm quyền cho nhánh hành pháp thông qua một số đạo luật.

Nhờ những đạo luật đó, chính quyền ông Trump có ít nhất 5 lựa chọn dự phòng để áp đặt thuế quan theo những cách khác nhau. Tuy nhiên, các lựa chọn này cũng đi kèm với nhiều hạn chế.

Trao đổi với hãng tin Bloomberg, ông Ted Murphy, lãnh đạo cao cấp tại công ty luật Sidley Austin, cho biết: “Sự khác biệt giữa các lựa chọn thay thế nằm ở quy trình mà chúng yêu cầu.

Tôi nghĩ một phần lý do Nhà Trắng chọn IEEPA là vì nó không yêu cầu bất kỳ quy trình bắt buộc nào. Tổng thống có thể tự ra quyết định mà không cần điều trần, không cần báo cáo, không cần gì cả”.

Bên dưới là thông tin chi tiết về 5 công cụ áp thuế thay thế mà ông Trump có thể sử dụng trong trường hợp Toà án Tối cao yêu cầu huỷ bỏ thuế quan đối ứng và thuế quan fentanyl:

Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962

Phạm vi cho phép:

Mục 232 trao cho tổng thống quyền sử dụng thuế quan để điều chỉnh hoạt động nhập khẩu hàng hoá với lý do an ninh quốc gia. Không có giới hạn về mức thuế hoặc thời hạn áp thuế.

Hạn chế:

Thuế quan không thể được áp dụng ngay lập tức. Thay vào đó, tổng thống chỉ có thể hành động sau khi Bộ Thương mại điều tra và xác nhận việc nhập khẩu các hàng hoá đó đe doạ đến an ninh quốc gia.

Sau khi khởi xướng điều tra, Bộ trưởng Bộ Thương mại phải báo cáo kết quả cho tổng thống trong vòng 270 ngày.

Khác với thuế quan đối ứng mà ông Trump áp đặt theo IEEPA, Mục 232 được thiết kế để áp thuế lên hàng nhập khẩu trong từng lĩnh vực riêng lẻ, thay vì từ toàn bộ một quốc gia.

Ứng dụng hiện tại:

Ông Trump đã sử dụng Mục 232 để áp thuế quan lên thép và nhôm nhập khẩu vào năm 2018, tức trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.

Vị tổng thống tiếp tục tập trung vào hai kim loại công nghiệp này khi trở lại Nhà Trắng vào đầu năm nay, dựa trên kết quả của cuộc điều tra năm 2018 để áp mức thuế 50%.

Chủ nhân Nhà Trắng cũng áp thuế đối với ô tô và phụ tùng ô tô nhập khẩu dựa trên kết luận của cuộc điều tra theo Mục 232 mà Bộ Thương mại hoàn thành vào năm 2019.

Những mặt hàng khác mà ông Trump cũng áp thuế theo Mục 232 trong năm nay bao gồm các sản phẩm đồng bán thành phẩm và sản phẩm phái sinh, gỗ xẻ và đồ nội thất bằng gỗ.

Một số lĩnh vực khác có thể sẽ phải đối mặt với thuế quan bởi Bộ Thương mại đang mở cuộc điều tra.

Mục 201 của Đạo luật Thương mại năm 1974

Phạm vi cho phép:

Mục 201 cho phép tổng thống áp thuế nếu tăng cường nhập một khẩu hàng hoá gây ra hoặc đe doạ gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho các nhà sản xuất Mỹ.

Hạn chế:

Thuế quan theo Mục 201 cũng không thể được áp dụng ngay lập tức. Ủy ban Thương mại Quốc tế (ITC) trước tiên phải tiến hành một cuộc điều tra và phải báo cáo kết luận lên tổng thống trong vòng 180 ngày.

Không giống các cuộc điều tra theo Mục 232, ITC được yêu cầu tổ chức các phiên điều trần công khai và thu thập ý kiến công chúng.

Mục 201 cũng tập trung vào từng lĩnh vực cụ thể thay vì áp thuế lên tất cả hàng hoá nhập khẩu từ một quốc gia.

Tổng thống chỉ có thể áp thuế bổ sung 50% so với mức thuế hiện hành. Thuế quan có thể được áp dụng trong thời gian 4 năm và gia hạn thêm tối đa 8 năm. Sau khi áp dụng trong hơn một năm, thuế quan phải giảm dần theo định kỳ.

Ứng dụng hiện tại:

Ông Trump đã sử dụng Mục 201 để áp thuế nhập khẩu lên pin và mô-đun năng lượng mặt trời, cũng như máy giặt dân dụng vào năm 2018. Thuế đối với pin mặt trời được người kế nhiệm Joe Biden gia hạn và sửa đổi sau đó, trong khi thuế máy giặt đã hết hạn vào năm 2023.

Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974

Phạm vi cho phép:

Mục 301 cho phép Văn phòng Đại diện Thương mại (USTR), dưới sự chỉ đạo của tổng thống, áp đặt thuế quan để đáp trả biện pháp thương mại của các quốc gia mà USTR đánh giá là phân biệt đối xử với doanh nghiệp Mỹ hoặc vi phạm quyền lợi của Mỹ theo các hiệp định thương mại quốc tế.

Mục này không giới hạn về mức thuế quan.

Hạn chế:

Tương tự, Mục 301 không cho phép Mỹ áp thuế ngay lập tức vì USTR trước tiên phải tiến hành một cuộc điều tra.

Cơ quan này phải yêu cầu tham vấn với chính phủ nước ngoài có hoạt động thương mại đang bị điều tra và thu thập ý kiến công chúng. Vì vậy, USTR có thể phải mở các phiên điều trần công khai.

Các mức thuế quan sẽ tự động chấm dứt sau 4 năm, trừ khi USTR nhận được yêu cầu tiếp tục. Trong trường hợp đó, các mức thuế quan có thể được gia hạn.

Cuộc điều tra theo Mục 301 tập trung vào một quốc gia, nhưng USTR có thể tiến hành đánh giá song song dựa trên mối quan ngại chung liên quan đến nhiều quốc gia.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, USTR đã xem xét thuế dịch vụ kỹ thuật số của 11 quốc gia và khu vực, bao gồm cả Anh và Pháp.

Ứng dụng hiện tại:

Chính quyền ông Trump đã sử dụng Mục 301 để áp thuế lên hàng trăm tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào năm 2018, sau một cuộc điều tra về chính sách chuyển giao công nghệ, sở hữu trí tuệ của Trung Quốc.

Các mức thuế quan đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn còn hiệu lực dù một số đang gặp thách thức tại toà án. Trong nhiệm kỳ của mình, ông Biden đã tăng thuế đối với một số sản phẩm Trung Quốc khác, đáng chú ý có xe điện.

Vào tháng 7 năm nay, USTR đã khởi xướng cuộc điều tra theo Mục 301 đối với Brazil nhằm xem xét chính sách thương mại, sở hữu trí tuệ, hoạt động phá rừng và khả năng tiếp cận thị trường ethanol của quốc gia Nam Mỹ.

Trong lúc cuộc điều tra đang diễn ra, ông Trump đã sử dụng IEEPA để áp mức thuế 50% đối với nhiều hàng hoá Brazil kể từ ngày 6/8.

Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974

Phạm vi cho phép:

Mục 122 trao cho tổng thống quyền áp đặt thuế quan để giải quyết “các vấn đề thanh toán quốc tế cơ bản”. Tổng thống không cần phải chờ một cơ quan liên bang tiến hành điều tra trước khi áp thuế.

Hạn chế:

Điều kiện để sử dụng quyền hạn theo Mục 122 là khắc phục tình trạng thâm hụt cán cân thanh toán “lớn và nghiêm trọng”, hoặc giúp điều chỉnh tình trạng mất cân bằng cán cân thanh toán quốc tế, hoặc để ngăn chặn sự mất giá “đáng kể sắp xảy ra” của đồng USD.

Thuế quan theo Mục 122 được giới hạn ở mức 15% và chỉ có thể áp dụng trong tối đa 150 ngày. Tổng thống cần có sự chấp thuận của Quốc hội để duy trì thuế quan trong thời gian dài hơn.

Ứng dụng hiện tại:

Mục 122 chưa từng được sử dụng trước đây.

Mục 338 của Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley năm 1930

Phạm vi cho phép:

Điều khoản ra đời trong thời kỳ Đại Khủng hoảng trao cho tổng thống quyền áp đặt thuế quan lên hàng hoá từ các quốc gia “bất cứ khi nào ông phát hiện” rằng các quốc gia này áp đặt phí hoặc hạn chế vô lý, hoặc có hành vi phân biệt đối xử đối với thương mại Mỹ.

Mục 338 không đòi hỏi một cơ quan liên bang phải tiến hành điều tra trước khi tổng thống có thể áp thuế.

Giới hạn:

Thuế quan theo Mục 338 được giới hạn ở mức 50%.

Ứng dụng hiện tại:

Tương tự Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974, Mục 338 chưa từng được sử dụng để áp đặt thuế quan.

Nếu ông Trump dựa vào điều khoản này để áp thuế, một động thái chưa từng có tiền lệ như vậy có thể dẫn đến những tranh chấp pháp lý.

Để ngăn chặn điều đó, một số hạ nghị sĩ Đảng Dân chủ đã đệ trình một nghị quyết vào tháng 3 để bãi bỏ Mục 338.