Bàn về việc phát triển chuỗi cung ứng mới cho TP HCM tại Hội thảo tổng kết Diễn đàn Phát triển công thương TP HCM diễn ra gần đây, ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA),Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng TP HCM đồng thời là Chủ tịch HĐQT Công ty CP Secoin đánh giá, việc sáp nhập địa giới hành chính đã mang lại cho TP HCM một vị thế chiến lược hoàn toàn mới.

“Sau sáp nhập, TP HCM không chỉ lớn hơn về địa lý và dân số (gần 14 triệu dân) đóng góp 24% vào GDP cả nước, mà quan trọng hơn là sở hữu một hệ sinh thái cảng – công nghiệp – logistics, nối liền từ trung tâm đô thị đến khu công nghiệp trọng điểm Đông Nam Bộ tới cảng cửa ngõ quốc tế", ông nói.

Theo ông Kỳ, đây là tiền đề để tái thiết kế toàn bộ chuỗi cung ứng theo chuẩn mực toàn cầu, thay vì chỉ cải tiến cục bộ từng khâu vận chuyển hay thông quan.

Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội phát triển là những thách thức to lớn. Ông chỉ ra rằng, biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, sức ép từ các quy định thương mại xanh quốc tế, áp lực hạ tầng và nguy cơ đô thị suy thoái đang tạo áp lực lên lối tăng trưởng truyền thống.

Lợi thế logistics của TP HCM sau sáp nhập

Ba trụ cột mới sẽ phát triển chuỗi cung ứng của TP HCM trong tương lai theo ông Kỳ gồm: Logistics “siêu kết nối” với hạ tầng đa phương thức được số hóa; công nghiệp công nghệ cao và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vùng cộng với Trung tâm tài chính khu vực phục vụ chuỗi cung ứng.

Bên cạnh đó, Nghị quyết về Trung tâm Tài chính Quốc tế (có hiệu lực 1/9) sẽ cho phép thí điểm (sandbox) cho fintech, thị trường vốn, sàn hàng hóa – tín chỉ carbon; cùng những chính sách đặc thù về ngoại hối, ưu đãi thuế cho chuyên gia, doanh nghiệp,..

Những “hạ tầng thể chế” về trade finance, bảo hiểm hàng hải, FX, phái sinh hàng hóa… diễn ra tại TP HCM sẽ giúp hạ chi phí vốn và giảm thiểu rủi ro cho các doanh nghiệp khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Trung tâm tài chính quốc tếcũng sẽ là nơi tập trung các nguồn tài chính xanh cho chuỗi cung ứng xanh.

TP HCM còn sở hữu hạ lợi thế logistics mà không phải thành phố nào trên thế giới cũng có. Đó là tổ hợp Cụm cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải, Sân bay quốc tế Long Thành và Hành lang logistics xanh, ông cho biết thêm.

Phân tích kỹ hơn về các lợi thế hạ tầng này, ông Kỳ cho hay, sau khi hình thành, Cụm cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải cho phép tàu mẹ đi thẳng từ Việt Nam đến Mỹ hoặc châu Âu, giảm sự phụ thuộc vào các cảng trung chuyển trong khu vực. Khi các tuyến vành đai và cao tốc hoàn thiện, các ICD tại Bình Dương, Đồng Nai sẽ trở thành những "trạm bơm" container hiệu quả ra cảng nước sâu. 

Khi đi vào hoạt động, Cảng Hàng không quốc tế Long Thành không chỉ phục vụ hành khách mà còn trở thành một trung tâm vận chuyển hàng hóa hàng không quan trọng. Với mô hình air-cargo village (kho lạnh, phân loại, vận đơn hàng không điện tử) gắn trực tiếp với các tuyến cao tốc Vành đai 3 và 4, giúp rút ngắn thời gian và chi phí logistics của hàng hoá điện tử – dược phẩm – nông sản chế biến,...

Ông cũng khuyến nghị TP HCM hình thành hành lang logistics xanh bằng cơ chế khuyến khích hợp tác giữa các bên liên quan về công nghệ môi trường, năng lượng, xử lý nước/rác, quan trắc thông minh nhằm phát triển các tiêu chí ESG/CBAM, thiết kế riêng cho kho bãi, đội xe, bến cảng. Đồng thời, cung ứng “vốn xanh” hoặc “luồng xanh” để ưu tiên chuỗi logistics bền vững.

TP HCM cũng đang có kế hoạch xây dựng 4 khu thương mại tự do (FTZ),mỗi khu đảm nhiệm một vai trò chuyên biệt nhưng được kết nối trên cùng một nền tảng dữ liệu và cơ chế hải quan một cửa để tăng sức mạnh cho chuỗi cung ứng của thành phố.

Trong đó, FTZ Cái Mép Hạ sẽ tận dụng lợi thế nước sâu và hành lang công nghiệp để xây dựng hệ sinh thái khu chế xuất, đường sắt hàng hóa nội khu ra bến, trung tâm logistics số và xanh.

FTZ An Bình sẽ dựa trên cụm ICD Bình Dương – Đồng Nai cũ, hỗ trợ doanh nghiệp thông quan trước tại nội địa, sau đó luồng hàng sẽ thẳng ra Cái Mép/Long Thành. FTZ An Bình sẽ phù hợp chuỗi lạnh và Thương mại điện tử.

FTZ Bàu Bàng nhằm kết nối đường sắt hàng hóa hướng cảng nước sâu và Mộc Bài (xuyên biên giới), làm “bộ chia” cho hàng rời/hàng container.

FTZ Cần Giờ (trạm trung chuyển tự do và dịch vụ cảng): gắn với cảng trung chuyển quốc tế tương lai, trọng tâm dịch vụ giá trị gia tăng (hậu cần cảng biển, sửa container…)

"Định hướng thiết kế vận hành của bốn FTZ sẽ bám theo lợi thế hiện hữu và các đề xuất, mục tiêu là chức năng của cả bốn phải bổ trợ lẫn nhau thay vì trùng lặp”, Phó Chủ tịch HUBA giải thích thêm.

TP HCM cần sớm hoàn thiện kết nối cảng và sân bay

Để hiện thực hoá những tiềm năng trên và nâng chuỗi cung ứng của TP HCM lên chuẩn mực toàn cầu, ông Đinh Hồng Kỳ kiến nghị TP HCM và các bộ ngành có liên quan thực hiện một số giải pháp.

Về phía Chính phủ, cần hoàn thiện khung pháp lý quốc gia: Ban hành luật/sandbox cho fintech, tiền số, thị trường tín chỉ carbon; áp dụng cơ chế một cổng trong dữ liệu hải quan. Song song với đó là hoàn thiện hạ tầng bằng việc đầu tư cho cao tốc, vận tải đường sắt, hành lang logistics Đông Nam Bộ,…

Ở lĩnh vực chính sách thương mại quốc tế, cần đàm phán các FTA thế hệ mới để bảo vệ hàng hóa Việt Nam trước các chính sách thuế tiêu cực. Đồng thời, xây dựng chuẩn ESG để hàng Việt không bị loại từ cửa khẩu. TP HCM cũng cần được phân quyền mạnh mẽ hơn trong việc quyết định một số sắc thuế logistics, quy hoạch đất công nghiệp, chính sách ưu đãi đầu tư trong FTZ. 

Về phía TP HCM, ông Kỳ đề nghị thành phố sớm hoàn thiện bản đồ kết nối cảng và sân bay, quy hoạch khu phức hợp logistics hàng không tại Long Thành, thiết lập hành lang logistics xanh, chuẩn hóa ICD, đường sắt hàng hóa. Đồng thời, TP HCM nên hoàn chỉnh mạng lưới ICD (gom/khai báo trước) cùng đường sắt hàng hóa ra Cảng Cái Mép - Thị Vải.

Xây dựng hệ thống hải quan một cửa cho 4 FTZ, thí điểm logistics số từ e-BL, e-CMR, e-invoice,... Doanh nghiệp hoạt động ở 4 FTZ được ưu tiên hoặc có cơ chế “luồng xanh”, các FTZ cũng cần có quy chế vận hành riêng nhưng được kết nối chung bằng nền tảng dữ liệu logistics số.  

Liên quan đến chuyển đổi xanh – ESG, TP HCM có thể hợp tác với các đối tác quốc tế (Nhật, EU, Singapore) để triển khai dự án xử lý nước thải, rác, năng lượng tái tạo; thí điểm biểu thuế theo chỉ số phát thải carbon, ông Kỳ khuyến nghị.

Thành phố cần kích hoạt Trung tâm tài chính quốc tế, gói tín dụng thương mại/bảo hiểm hàng hải ngay tại TP HCM, để tăng cường nguồn tài chính xanh; thử nghiệm sàn phái sinh hàng hóa – carbon cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu.

TP HCM cũng cần phát triển nguồn nhân lực cho lĩnh vực logistics, tài chính, công nghệ xanh. "Theo nghiên cứu của chúng tôi,TP HCM cần chuẩn bị nguồn lực bao gồm 500.000 lao động cho ba lĩnh vực logistics – tài chính – công nghệ xanh trong 10 năm thì mới đủ dùng", ông Kỳ nói.

Đồng thời, Phó chủ tịch HUBA cũng kiến nghị TP HCM cần thêm nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, vốn PPP và ODA/JICA cho hạ tầng – môi trường. Thành phố cũng nên hỗ trợ doanh nghiệp Việt trên địa bàn đủ khả năng trở thành nhà cung ứng cấp 1–2 cho chuỗi FDI.